ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ-ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ

Της Λιλής Ζωγράφου, Εκδόσεις Παπαζήση, 1978

Το βιβλίο αυτό έρχεται μετά από και βασίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος του στο βιβλίο ΜΑΡΙΑΣ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΑΠΑΝΤΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΛΙΛΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ – ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 1961, όπου η συγγραφέας μας γνωρίζει τη ζωή και το έργο της Μαρίας Πολυδούρη, την έντονη και θαρραλέα προσωπικότητά της, αλλά και τη σχέση της με τον Κώστα Καρυωτάκη, από την προσέγγιση της οποίας μαθαίνουμε επίσης πολλά για τη ζωή και την προσωπικότητα του ποιητή.

Στο δοκίμιο «Καρυωτάκης-Πολυδούρη και η αρχή της αμφισβήτησης» η Λιλή Ζωγράφου με τη γνωστή ελεύθερη, ορμητική και παθιασμένη, ίσως και θυμωμένη, πένα της:

Φωτίζει πτυχές της ζωής και της προσωπικότητας των δύο ποιητών και μας βοηθά να κατανοήσουμε τις πράξεις και την ποίησή τους. Εμβαθύνει στη σχέση τους και στους διαφορετικούς δρόμους που τράβηξε ο καθένας.

Αναλύει την εποχή τους και το κοινωνικό κατεστημένο και παρουσιάζει και συγκρίνει σημαντικές μορφές που εμφανίστηκαν ταυτοχρόνως με τους δύο ποιητές και αμφισβήτησαν τα ισχύοντα, όπως ο Φραντς Κάφκα, ο Βίλχελμ Ράιχ, ο Σίγκμουντ Φρόιντ και άλλοι, ενώ τονίζει τη μοναξιά της ιδιοφυίας και του διαφορετικού ατόμου, το οποίο δεν γίνεται κατανοητό ή αποδεκτό, αλλά αντιθέτως απορρίπτεται, ως αλλοπρόσαλλο και προβληματικό, ή ακόμη και ανήθικο, από το συντηρητικό περιβάλλον εκείνης της εποχής αλλά και κάθε εποχής.

Τέλος, αποκαθιστά τη φήμη της Μαρίας Πολυδούρη και την αναγνωρίζει ως μια σπουδαία νέα γυναίκα, τολμηρή, δυναμική, ειλικρινή, ελεύθερη, αν και αρκετοί καταλογίζουν στην συγγραφέα ότι δεν είναι αρκούντως αποστασιοποιημένη και μεροληπτεί υπέρ της Πολυδούρη.

Ας δούμε τι λέει μεταξύ άλλων η ίδια η Λιλή Ζωγράφου σε ένα απόσπασμα του βιβλίου της: 

«…Είναι και οι δυο παιδιά της ίδιας γενιάς, ξυπνημένα σε έναν κόσμο αναποδογυρισμένο και κατωτερικό, χωρίς όμως και να περπατούν στον ίδιο δρόμο. Μέσα στην Πολυδούρη φώλιαζε μια μανία ζωής, ενώ εκείνος ήταν τελείως αντιζωϊκός.
Αλλά όσο κι αν είναι οι δρόμοι τους διαφορετικοί, θα συναντηθούν στο σύνορο της Μοναξιάς. 

Ο Καρυωτάκης, το δειλό και αισθηματικό αγόρι μιας μικροαστικής οικογένειας με αρχές και παραδόσεις, δε μπορούσε να αλλάξει. Ένας άντρας χωρίς αυτοπεποίθηση, με στραγγαλισμένη κάθε εκδήλωση μαχητικότητας και τόλμης, δεν ήταν δυνατόν, σε οποιαδήποτε εποχή κι αν ζούσε, ούτε να αφομοιωθεί με τους γύρω του ούτε και να πολεμήσει για μια εξυγίανση. 

Η μόνη εκδήλωση ελευθερίας από μέρους του μένει η αυτοκτονία. 
Όχι μόνο σαν εκδήλωση παραίτησης από έναν κόσμο και μια ζωή που δεν τον είχαν προετοιμάσει να αντιμετωπίσει. Αλλά και γιατί η πράξη της αυτοκτονίας του, σαν εκδήλωση διαμαρτυρίας, είναι η μόνη που μετά από αυτή δεν θα είναι υποχρεωμένος να λογοδοτήσει για την πρωτοβουλία του σε εκείνους που φοβάται. 

...Πώς λοιπόν να μην συγκλονιστεί ο Καρυωτάκης -που γεννήθηκε νικημένος- από μια γυναίκα που έβαλε σε δοκιμασία την υποκρισία, τη βλακεία και την ανηθικότητα της εποχής της με μόνη τη λεβεντιά της να είναι ειλικρινής και γνήσια;»