Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ, Άγγελος Χαριάτης

 

Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ, Άγγελος Χαριάτης

Ελληνική Λογοτεχνία, Μυθιστόρημα

Εκδόσεις:         24γράμματα/Γεώργιος Δαμιανός, 2022

Σελίδες:           320

 

Η αφήγηση ξεκινάει με το πρωινό ξύπνημα της μεγαλούπολης, έναν κοντινό ζεστό Ιούλιο, καθώς ο μοναχικός, περίπου πενηντάρης, Υάκινθος, ετοιμάζεται για μια ακόμη εργάσιμη ημέρα στο γραφείο, στις αρχές της οδού Ερμού. Εκεί, εργάζεται μαζί με τον  εργοδότη του, τον κύριο Λεμοντζόγλου, επίσης μοναχικό και άκληρο, που τον προσφωνεί «παιδί μου», και φαίνεται να έχει τα μάτια επάνω του, όπως ένας μεγάλος σε ένα μικρό παιδί. Και οι δύο φαίνεται ότι στερούνται της χαράς της ζωής, καθώς ο εργοδότης, απλώς, συσσωρεύει πλούτο και ο υπάλληλος συγκεντρώνει συντάξιμα χρόνια.

Ο Υάκινθος προσπαθεί να ζει ατάραχα, χωρίς διακυμάνσεις, προγραμματίζοντας στην εντέλεια την καθημερινότητά του, με τις ίδιες και απαράλλακτες συνήθειες. Με αυτόν τον τρόπο και με την απομάκρυνση από τη γειτονιά των παιδικών του χρόνων, μετά τον θάνατο της μητέρας του, προσπαθεί να θάψει τα αναπάντητα «γιατί» και να απωθήσει τον πόνο και την πικρία που προκάλεσε η ξαφνική και ανεξήγητη εξαφάνιση του πατέρα του από τη ζωή του, όταν ήταν μικρός.

Όμως, εκείνη την ημέρα παραλαμβάνει από την σπιτονοικοκυρά του έναν φάκελο χωρίς αποστολέα, όπου το όνομά του ως παραλήπτη είναι γραμμένο με μια παλιομοδίτικη καλλιγραφία, και διαισθάνεται πως η ζωή του δεν θα είναι ποτέ ίδια μετά από την ανάγνωση του περιεχομένου. Και δεν έχει άδικο.

Την πρώτη επιστολή ακολουθούν άλλες τέσσερεις παρόμοιες, χωρίς αποστολέα, χωρίς γραμματόσημο. Όλες τον προσκαλούν και τον παρακινούν να καταδυθεί στο παρελθόν, με την ελπίδα να λάβει τις απαραίτητες απαντήσεις στα ερωτήματά του. Όλες παίζουν μαζί του το παιχνίδι του χαμένου «θησαυρού», εφόσον καθεμιά τους τον κατευθύνει προς τόπους, πρόσωπα, μαρτυρίες και γεγονότα, όπου το προσωπικό στοιχείο δεν είναι ανεξάρτητο από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, αντιθέτως, μπορεί να έχει στενή σχέση με το εκάστοτε ιστορικό γεγονός.

Στη διάρκεια αυτής της συχνά ψυχικά κουραστικής και βασανιστικής διαδρομής, ο Υάκινθος γνωρίζει τον βαθύτερο εαυτό του και έρχεται όλο και πιο κοντά στην ποθητή λύση του γρίφου της απουσίας του πατέρα.

 

Με τη γνωστή χαρακτηριστική του γραφή, ο Άγγελος Χαριάτης μας χαρίζει ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα, σε έναν συνδυασμό κοινωνικού και εν μέρει «αστυνομικού» μυθιστορήματος, με ένα θέμα συγκινητικό, εκείνο της απουσίας του πατέρα και της επίδρασης που αυτή έχει πάνω στον ψυχισμό ενός παιδιού και του μελλοντικού ενηλίκου.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στις γειτονιές της Αθήνας, στο Θησείο, στον Άγιο Δημήτριο, στο Κέντρο, στην οδό Ερμού, στην οδό Βουλιαγμένης, την περιοχή Βαρυμπόμπης, το λιμάνι του Πειραιά. Η πλοκή είναι ενδιαφέρουσα, οι περιγραφές του εσωτερικού κόσμου των ηρώων αλλά και του περιβάλλοντος κόσμου είναι καταπληκτικές, ενώ η μοναξιά του κεντρικού ήρωα χτυπάει κατευθείαν στην καρδιά, καθώς η αγωνία του να βρει τον πατέρα και η απογοήτευση και η απελπισία του, όταν δεν βλέπει τη λύση κοντά, είναι συγκλονιστική.

Είναι πράγματι εκπληκτικό, πώς ο Άγγελος Χαριάτης διεισδύει στον ψυχισμό του ήρωά του, με πόση επιδεξιότητα και πληρότητα περιγράφει τις αντιδράσεις του σ’ αυτή τη δύσκολη και βαθιά συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Επίσης, αξιοθαύμαστη είναι η φαντασία του και η ικανότητά του να περιγράφει, εκτός από τους χαρακτήρες, τους τόπους και τους χώρους, με έναν δικό του, ιδιαίτερο τρόπο, δημιουργώντας μια σκοτεινή και αγωνιώδη μερικές φορές, «νουάρ» ατμόσφαιρα, που γεννάει ερωτηματικά και εξάπτει την περιέργεια του αναγνώστη για το τι θα ακολουθήσει.

Το μυθιστόρημα Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ είναι γραμμένο με το ιδιαίτερο προσωπικό στυλ του Άγγελου Χαριάτη. Κι αυτή τη φορά, χαρακτηρίζεται από πολλά λογοτεχνικά στοιχεία, κυρίως μεταφορές και παρομοιώσεις, αναφορές σε συγγραφείς, παλιούς τραγουδιστές και τραγούδια, σε πραγματικά συμβάντα, καθώς και από τα διάσπαρτα κοινωνικά σχόλια για την οικογένεια, τον ρόλο των συγγενών, τη ρουτίνα, τα «αδύναμα πρέπει»  και τα «σβησμένα θέλω», το νόημα της ομορφιάς και της ατέλειας, αλλά και της ζωής: «Θέλω να ζω, όχι απλώς να υπάρχω», λέει κάποια στιγμή ο Υάκινθος, ενώ μια νεαρή γυναίκα αποκρίνεται, «Θέλω να νιώθω, όχι απλώς να ζω».

Το βιβλίο τονίζει την πατρική αγάπη και τρυφερότητα, αλλά και το πολύτιμο της φιλίας, της ευγνωμοσύνης και της συγχώρεσης. Στο βάθος, θέτει και το ερώτημα: Αξίζει ένα οποιοδήποτε συμβάν στην προσωπική ιστορία ενός ανθρώπου, για να αναστείλει αυτός ο άνθρωπος, να ακινητοποιήσει, τη μικρή και ανεπανάληπτη ζωή του;

 

Πρώτη δημοσίευση: 06-12-2022

https://www.loutraki365.gr/blog/post/i-aggeliki-mpoyliari-proteinei-i-skia-toy-patera-aggelos-hariatis

ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, της Σάρλοτ ΜακΚόναχι

ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, της Charlotte McConaghy

Μυθιστόρημα

Μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ

Εκδόσεις:      Μεταίχμιο, 2021

Σελίδες:         389

 

Οπισθόφυλλο: «Η Φράνι Στόουν ανέκαθεν ήταν ικανή να αγαπήσει αλλά ανίκανη να μείνει. Αφήνοντας πίσω της τα πάντα εκτός από τον ερευνητικό εξοπλισμό της, φτάνει στη Γροιλανδία με έναν και μοναδικό σκοπό: να ακολουθήσει τα τελευταία αρκτικά γλαρόνια που έχουν απομείνει στον κόσμο, στην τελευταία τους, ίσως, αποδημία στην Ανταρκτική. Η Φράνι πείθει το πλήρωμα ενός αλιευτικού σκάφους να την πάρει μαζί του και έτσι σαλπάρουν ενώ απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη στεριά και την ασφάλεια. Καθώς όμως η ιστορία της Φράνι αρχίζει να ξετυλίγεται –ένας παθιασμένος έρωτας, μια απούσα οικογένεια, ένα ολέθριο έγκλημα– γίνεται ξεκάθαρο ότι κυνηγάει πολλά περισσότερα από τα πουλιά. Όταν τα σκοτεινά μυστικά της Φράνι αποκαλύπτονται, θα κληθεί να αποφασίσει τι είναι διατεθειμένη να ρισκάρει για μια ακόμα ευκαιρία εξιλέωσης. Επικό και βαθύ, σπαρακτικό και λυτρωτικό, το ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, είναι μια ωδή στους άγριους τόπους και σε έναν κόσμο που χάνεται, αλλά και μια ιστορία για τη δυνατότητα της ελπίδας ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, που κόβει την ανάσα.»

Το μυθιστόρημα ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ της Σάρλοτ ΜακΚόναχι, είναι ένα εξαιρετικό, σύγχρονο κοινωνικό μυθιστόρημα με έντονη οικολογική ευαισθησία, στο πλαίσιο των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ατμοσφαιρικό και αγωνιώδες, με πλοκή γεμάτη δράση και περιπέτεια, μυστικά και τραύματα, τίθεται σε κίνηση από την αγάπη για τη Φύση και τον έρωτα για έναν σύντροφο. Οι χαρακτήρες του είναι ξεχωριστοί, βιώνουν ασυνήθιστες καταστάσεις και αντιμετωπίζουν αφάνταστες δυσκολίες και εμπόδια. Η γλώσσα είναι  σύγχρονη, ζωντανή και μοντέρνα, οι διάλογοι φυσικοί. Είναι γεμάτο ολοζώντανες περιγραφές και συγκλονιστικές σκηνές που γεννούν δυνατά συναισθήματα στον αναγνώστη. «Πραγματικά ακούς τους παγετώνες να σπάνε και τις διαπεραστικές κραυγές των αρκτικών γλαρονιών από πάνω τους». (Vulture)

Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε τρία μέρη και 29 κεφάλαια. Η αφήγηση, σε πρώτο πρόσωπο και χρόνο ενεστώτα, έχει αμεσότητα και βοηθάει τον αναγνώστη να ταυτιστεί. Η εξιστόρηση στο παρόν εναλλάσσεται με αναδρομές στο παρελθόν, και οι τόποι όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι διαφορετικοί, αναλόγως με τον χρόνο στον οποίο αναφέρονται:

Στο παρόν, η δράση ξεκινάει από το Τασιιλάκ της Γροιλανδίας, συνεχίζει στον Βόρειο Ατλαντικό, τη Νέα Γη και Λαμπραντόρ, στον Ισημερινό, ακολουθεί τις Ακτές της Βραζιλίας, τις Ακτές της Αργεντινής, έως τον Νότιο Ατλαντικό, την Ανταρκτική και τις θάλασσές της.

Στις αναδρομές στο παρελθόν η δράση εξελίσσεται στην Ιρλανδία (Γκολγουέι, φυλακές Λίμερικ, Ντούλιν και Δουβλίνο),  στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, το Τροντχάιμ Νορβηγίας, το Εθνικό Πάρκο Γελοουστόουν των ΗΠΑ, και τα Εθνικά Πάρκα Εδιμβούργου και Κέρνγκορμς της Σκωτίας.

Αφηγήτρια της ιστορίας είναι η 35χρονη Φράνι, η οποία έχει θέσει στόχο ζωής να ακολουθήσει το τελευταίο ίσως ταξίδι των τελευταίων αρκτικών γλαρονιών, στην αποδημία τους για την Ανταρκτική.

 Ποια είναι τα αρκτικά γλαρόνια και ποια η πορεία της αναπόφευκτης αποδημίας τους;

Το αρκτικό γλαρόνι ή στέρνα (Sterna paradisaea) αναπαράγεται κατά τη διάρκεια του αρκτικού καλοκαιριού, από την Ισλανδία μέχρι την Αλάσκα. Πριν πέσει η πολύμηνη νύχτα το φθινόπωρο, τα γλαρόνια πετούν προς το Νότο για να φτάσουν τελικά στην άλλη άκρη της Γης. Ανάμεσα στον Απρίλιο και το Μάιο, παίρνουν το δρόμο της επιστροφής. Τα αρκτικά γλαρόνια δεν ακολουθούν ευθύγραμμη πορεία πάνω από τον Ατλαντικό, αλλά μια διαδρομή σε σχήμα «S», επειδή εκμεταλλεύονται τα συστήματα ανέμων που επικρατούν.

Το απίστευτο ταξίδι τους χαρτογραφήθηκε χάρη στις μικροσκοπικές συσκευές εντοπισμού που ανέπτυξε η βρετανική αποστολή στην Ανταρκτική (British Antarctic Survey): έχουν βάρος μόλις 1,4 γραμμάρια, περίπου όσο ένας συνδετήρας, τοποθετούνται στο πόδι των πτηνών και καταγράφουν καθημερινά τη θέση τους. Τα αποθηκευμένα δεδομένα ανακτώνται, όταν οι ερευνητές αιχμαλωτίζουν τις στέρνες μετά την επιστροφή τους στα πάτρια εδάφη.

Οι ορνιθολόγοι γνώριζαν ότι τα αρκτικά γλαρόνια πετούν κάθε χρόνο αποστάσεις-ρεκόρ ανάμεσα στην Αρκτική και την Ανταρκτική, δεν γνώριζαν όμως ότι τα μικρά αυτά πτηνά διανύουν στην πραγματικότητα 80.000 χλμ σε κάθε μετανάστευση μετ’ επιστροφής. «Πρόκειται για ασύλληπτο κατόρθωμα για ένα πουλί που ζυγίζει λίγο περισσότερο από 100 γραμμάρια», λένε οι ερευνητές.

Δεδομένου ότι τα αρκτικά γλαρόνια ζουν έως και 34 χρόνια, η συνολική απόσταση που διανύουν στη ζωή τους μπορεί να φτάνει τα 2,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα, όσο τρία ταξίδια στο φεγγάρι μετ’ επιστροφής. «Επιπροσθέτως, όποτε τα αρκτικά γλαρόνια βρίσκονται στους πόλους είναι καλοκαίρι, και επομένως βλέπουν ετησίως το φως του ήλιου περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πλάσμα.

 

Η αφήγηση, λοιπόν,  ξεκινάει στο σήμερα στη Γροιλανδία, στο Τασιιλάκ, κατά την περίοδο φωλιάσματος. Η Φράνι, έχοντας τοποθετήσει τους δακτυλίους γεωεντοπισμού στα πόδια τριών πουλιών, αναζητάει ένα αλιευτικό σκάφος που θα μπορούσε να την πάρει μαζί του, ώστε να ακολουθήσει τα πουλιά στο ταξίδι τους. Καταφέρνει να πείσει τον καπετάνιο του αλιευτικού «Σάγκανι» (Κοράκι), τον Ένις Μαλόουν, από την Αλάσκα, 49 ετών, ότι ακολουθώντας τα πουλιά θα οδηγηθεί να πιάσει «τη χρυσή ψαριά». Έτσι η Φράνι εντάσσεται στο ετερόκλητο πλήρωμα που το αποτελούν ο υποπλοίαρχος Άνικ, ο Μπάζιλ, ο Μάλαχαϊ με τον Ντέισιμ και η μηχανικός Λέα, νέοι στην ηλικία, καθώς και ο 65άρης Σάμιουελ.

Σε ένα ταξίδι όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντα όπως τα έχουμε σχεδιάσει. Σχεδόν κάθε φορά, κάτι θα προκύψει, κάτι ξαφνικό και απρόβλεπτο. Έτσι και τώρα, στο ταξίδι του αλιευτικού «Σάγκανι», τα γεγονότα θα είναι πολλά και καταιγιστικά, και οι δυσκολίες που θα κληθούν όλοι να αντιμετωπίσουν, μεγάλες έως ανυπέρβλητες. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να προγραμματίσει κανείς στην εντέλεια το ταξίδι ενός σκάφους στον Ατλαντικό Ωκεανό με τα μεγάλα βάθη και τα αντίρροπα ρεύματα;

Με την επιβίβαση της Φράνι στο αλιευτικό Σάγκανι και τον απόπλου, αρχίζει μια συγκλονιστική περιπέτεια με δύο όψεις. Η μία όψη αφορά όχι μόνο στην επιβίωση και τον αγώνα των ανθρώπων να κυριαρχήσουν, να τιθασεύσουν τη θάλασσα και τα άλλα στοιχεία της Φύσης, οι μεν ναυτικοί για να βρουν τους πόρους που θα θρέψουν την οικογένειά τους, η δε Φράνι για να εκπληρώσει το σκοπό της, αλλά αφορά επίσης στην επιβίωση των θαλασσίων πλασμάτων και των αποδημητικών πτηνών, μέχρι να/και προκειμένου να φτάσουν στον προορισμό τους.

Η δεύτερη όψη αυτής της περιπέτειας αφορά στον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας και στην διαρκή πάλη της με το τραυματικό παρελθόν της, με την ιδιοσυγκρασία της που την καθιστά ανήμπορη να στεριώσει σε έναν τόπο και να παραμείνει κοντά στον άνθρωπο που αγαπά, αν και δεν παύουν στιγμή τα βαθιά αισθήματά της γι’ αυτόν, αντιθέτως την ωθεί στην περιπλάνηση και σε ριψοκίνδυνες, σχεδόν αυτοκτονικές, κινήσεις, και γενικά στην πάλη της με τον κρυφό, σκοτεινό εαυτό της. Κάποια στιγμή θα γίνει αντιληπτό ότι επιδιώκει κάτι περισσότερο από την πορεία των γλαρονιών. Το παρελθόν της Φράνι και οι εσωτερικές συγκρούσεις της φανερώνονται σταδιακά στον αναγνώστη, μέσω των τακτικών αναδρομών της ίδιας στα παρελθόντα χρόνια, και μέσω των γραπτών της εξομολογήσεων.

Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι φυσικά η Φράνι Στόουν-Λιντς και ακολουθούν ο Νάιαλ Λιντς και ο πλοίαρχος Ένις Μαλόουν.

Η Φράνι είναι μια ξεχωριστή ηρωίδα, μοντέρνα, ασυνήθιστη, την τρώνε οι πατούσες της για νέους δρόμους, περιπλανήσεις και περιπέτειες. Αγαπάει τα ζώα, τα πουλιά, τα ψάρια, όλο το ζωικό βασίλειο. Πρόκειται για μια αγάπη με σκληρό τίμημα, όπως αποδεικνύεται.  Αντιλαμβάνεται με θλίψη ότι τα ζώα πεθαίνουν και σύντομα θα είμαστε ολομόναχοι σ’ αυτόν εδώ τον πλανήτη. Αναρωτιέται τι θα συμβεί όταν βρεθούμε σ’ αυτή τη μοναξιά.

Αν και ίσως δεν είναι εύκολο για τον αναγνώστη να ταυτισθεί με την τολμηρή και γενναία Φράνι, ωστόσο τού κινεί το ζωηρό ενδιαφέρον, την περιέργεια και την συμπόνοια από την αρχή, και τα διατηρεί κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία σελίδα. Κάποιες φορές η Φράνι τον τρομάζει κιόλας με τις παράξενες αντιδράσεις και τις ριψοκίνδυνες πράξεις της, ωστόσο τον προβληματίζει, τον κάνει να σκεφτεί και σχεδόν τον αναγκάζει να ανοίξει τα μάτια του, να δει και να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα,  να αναρωτηθεί για τις ευθύνες που αναλογούν στον καθένα.

Η ίδια σε κάποιο σημείο της αφήγησης παραδέχεται: «…είμαι παρορμητική και ευμετάβλητη και αεικίνητη, αυτές όμως είναι καλοσυνάτες λέξεις για μια πιο στυγνή αλήθεια». Ποια είναι αυτή η «στυγνή αλήθεια» και πότε θα φανερωθεί;

Γράφει γράμματα στον αγαπημένο σύζυγό της, τον Νάιαλ, για να μοιραστεί μαζί του αυτά που ζει και νιώθει, αλλά ποτέ δεν τα στέλνει, με αποτέλεσμα η στοίβα τους να μεγαλώνει. Προσπαθεί να μην θυμάται τα λάθη, αλλά μόνο τις γλυκές στιγμές μαζί του και να περιμένει ότι θα ζήσουν μαζί και άλλες όμορφες στιγμές.

 Ο Νάιαλ Λιντς, από την άλλη πλευρά, πανεπιστημιακός καθηγητής, σύζυγος της Φράνι, θα μπορούσε να είναι ο εκπρόσωπος της ιδανικής αγάπης. Γενναιόδωρος και τρυφερός, τρέφει μεγάλη αγάπη για τη Φράνι. Κανένα σκοτάδι της αγαπημένης του δεν τον ενοχλεί, τίποτα δεν τον διώχνει μακριά της. Ό,τι κι αν ακούσει, ό,τι κι αν δει στη συμπεριφορά της, ό,τι κι αν μάθει για τη ζωή της, παραμένει σταθερός στην αγάπη του, βράχος ακλόνητος στο πλάι της, προσπαθεί να λύσει ζητήματα, να επουλώσει πληγές, να προστατέψει τη Φράνι.

 Ο τρίτος κύριος χαρακτήρας, ο πλοίαρχος Ένις Μαλόουν, είναι αυτάρκης, σταθερός, επιβλητικός και έμπειρος. Στηρίζει το πλήρωμά του, συμπάσχει μαζί τους, είναι ικανός για δύσκολες αποφάσεις και έχει να γιατρέψει τις δικές του κρυφές πληγές. Ελπίζει ότι τα αρκτικά γλαρόνια, στην αναζήτηση της τροφής τους, θα τον οδηγήσουν σε μια πλούσια ψαριά που θα τον βοηθήσει στην επίλυση των οικογενειακών του προβλημάτων.

 Το μυθιστόρημα ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, της Σάρλοτ ΜακΚόναχι, είναι ένα βιβλίο για την αγάπη προς τη Φύση, για τον έρωτα, τη φιλία, το τραύμα και την απώλεια, τη λύτρωση και την ελπίδα.

Στις σελίδες του:

Υπάρχουν λογοτεχνικές αναφορές στον Σάιμους Χίνι, τον Μπάιρον, τον Κιτς, τη Μάργκαρετ Άτγουντ, και τον Πέρση ποιητή Ρουμί, με τα λόγια του οποίου, «Ξέχνα την ασφάλεια. Ζήσε εκεί όπου φοβάσαι να ζήσεις», ξεκινάει το βιβλίο.

Η βία και η τρυφερότητα εναλλάσσονται αδιάκοπα.

Η παρόρμηση για την περιπλάνηση αντιπαρατίθεται με την ανάγκη για μια σταθερή εστία και την ανάγκη να ανήκει κανείς κάπου.

Η περιπλάνηση διαφοροποιείται από τη φυγή.

Υπενθυμίζεται ότι το οικογενειακό περιβάλλον παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στην υγιή ανάπτυξη του παιδιού, ότι το παιδί χρειάζεται τους γονείς του, την σταθερότητα, την αγάπη και την προστασία τους, για να έχει την αίσθηση ότι ανήκει κάπου και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα, έτσι ώστε να ανθίσουν όλα τα καλά που φέρει μέσα του.

Τονίζεται, επίσης, ο ρόλος των οικογενειακών μυστικών, που υποσκάπτουν τη συναισθηματική ισορροπία του παιδιού, και πόσο μακρύς και δύσκολος είναι ο δρόμος για την επούλωση ενός παιδικού τραύματος.

Δίνεται απάντηση στο ερώτημα της αληθινής αγάπης, και ναι, η αληθινή αγάπη, η άνευ όρων και με απόλυτο σεβασμό αγάπη, είναι δύσκολη και γι’ αυτόν το λόγο, σπάνια, όμως υπάρχει. Το βιβλίο είναι ένας ύμνος στην αγάπη για έναν άνθρωπο και έναν πλανήτη.

Αναδεικνύεται η αξία της φιλίας. Οι φιλικές σχέσεις που διαμορφώνονται πάνω στο «Σάγκανι», η στήριξη, η συμπαράσταση και ο αλτρουισμός που επιδεικνύεται στις δύσκολες καταστάσεις, πότε από τον έναν και πότε από τον άλλον, το δέσιμο της Φράνι με τη Λέα και τον Ένις, μας συγκινούν βαθύτατα, και επιβεβαιώνουν αυτό που η ίδια η Φράνι εξομολογείται σε κάποιο γράμμα της προς τον Νάιαλ: «… πιστεύω ότι υπάρχει νόημα [στη ζωή] και ζει μέσα στη φροντίδα, στην προσπάθεια να κάνουμε γλυκύτερη τη ζωή τόσο για μας όσο και για τους γύρω μας».

Εκτός από το νόημα της ζωής, ο αναγνώστης θα διερωτηθεί και για την αξία της ζωής. Αξίζει περισσότερο η ζωή μιας σπάνιας λευκής κουκουβάγιας ή ενός άλλου είδους, από τη ζωή ενός ανθρώπου, ή το αντίθετο, και γιατί. Μια έμμεση διφορούμενη απάντηση δίνεται σε κάποιο σημείο του βιβλίου: «Η επίδραση μιας ζωής μπορεί να υπολογιστεί από το τι προσφέρει στον κόσμο και τι αφήνει πίσω, αλλά και από το τι κλέβει από τον κόσμο».

Ο αναγνώστης θα συνειδητοποιήσει επίσης την καταστροφή που επέφερε η υπεραλίευση και γενικότερα η εξάντληση των φυσικών πόρων, εξ αιτίας της ανθρώπινης απληστίας και κοιλιοδουλίας. Το βιβλίο είναι μια κραυγή για τα είδη του ζωικού βασιλείου που χάνονται, για τη γη που ερημώνεται, για τον άνθρωπο που μοιραία, αν συνεχίσει έτσι και δεν αλλάξει νοοτροπία και συμπεριφορά, θα καταδικαστεί στη μοναξιά, στην ερημιά.

Το τέλος του βιβλίου φέρνει εκτός από τη λύτρωση της ηρωίδας και ένα λυτρωτικό ελπιδοφόρο συμπέρασμα για τον αναγνώστη και το μέλλον: «Δεν χάθηκαν όλα. Υπάρχει ακόμα η άγρια φύση. Μπορούμε να τη φροντίσουμε, αν είμαστε αρκετά θαρραλέοι».

 

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ:

Η Charlotte McConaghy (Σάρλοτ ΜακΚόναχι) είναι συγγραφέας βιβλίων επιστημονικής φαντασίας και fantasy. Έχει σπουδάσει σεναριογραφία στην Αυστραλία, και έχει βραβευτεί από την Εταιρεία Αυστραλών Συγγραφέων (Australian Writer's Guild) για το σενάριό της με τίτλο Fury. Ζει στο Σίδνεϊ, όπου ασχολείται και με διάφορα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά πρότζεκτ. Το «Πριν χαθούν τα πουλιά» είναι το πρώτο της βιβλίο ενηλίκων, το οποίο προέκυψε από την αγάπη της συγγραφέα για την άγρια φύση και την ανησυχία της για την εξελισσόμενη εξαφάνιση των ειδών. Ατμοσφαιρικό και καθηλωτικό, το μυθιστόρημα ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, της Σάρλοτ ΜακΚόναχι, δημοσιεύτηκε σε περισσότερες από 20 γλώσσες σε όλο τον κόσμο και σύντομα θα διασκευαστεί για τον κινηματογράφο.

ΠΗΓΕΣ:

·         https://wblog.wiki/el/Arctic_tern

·        https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE

·  https://polarpedia.eu/el/%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%80%CF%84%CE%B7%CE%BD%CE%AC/

·         https://www.charlottemcconaghy.com/home

·         Συνέντευξη: https://poli-k.net/sarlot-makkonachi-oso-pio-poly-noiazo/

·         https://www.amazon.com/Life-Earth-Natural-David-Attenborough/dp/0316057452

 

Πρώτη δημοσίευση: https://www.loutraki365.gr/blog/post/i-aggeliki-mpoyliari-proteineiprin-hathoyn-ta-poylia-sarlot-makkonahi

«ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ», Σπύρος Πετρουλάκης

 

«ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ», Σπύρος Πετρουλάκης

Μυθιστόρημα

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, 2022

 

Δυο ιστορίες εκτυλίσσονται εκ παραλλήλου στο βιβλίο αλλά σε διαφορετικό χρόνο, η μία στο παρελθόν πριν εκατό περίπου χρόνια, από το 1900-1922, και η άλλη στη σημερινή εποχή.

Ο κύριος τόπος και των δύο ιστοριών είναι τα Χανιά και συγκεκριμένα, η πόλη των Χανίων, η Ιερά Μονή της Παναγιάς Ακρωτηριανής και η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Ερημίτου, ενώ μικρό αλλά σημαντικό και καθοριστικό μέρος των ιστοριών εκτυλίσσεται στη Σμύρνη.

Με θαυμαστή δεξιότητα ο Σπύρος Πετρουλάκης αφηγείται τις ιστορίες του τη μια πάνω στην άλλη. Προχωράει η μία στο παρόν, προχωράει και η άλλη στο παρελθόν. Μικρότερα, χρονικά, τα βήματα της μιας στο παρόν, μεγαλύτερα, ως όφειλαν, της άλλης στο παρελθόν. Δεν είναι τυχαίο που η ιστορία της σημερινής εποχής είναι κατά τι μικρότερη, διότι όπως καταλαβαίνουμε είναι το όχημα για να αφηγηθεί ο συγγραφέας την ιστορία και τα πάθη του Ιωάννη, όπως υποδηλώνει εύστοχα ο τίτλος του βιβλίου.

Τα σημεία έναρξης κάθε νέου βήματος είναι υπολογισμένα με ακρίβεια, έτσι ώστε με κάθε ερώτημα που προκύπτει στη σημερινή εποχή, ο αναγνώστης να συμμετέχει στην προσπάθεια να ανιχνεύσει τις απαντήσεις στο παρελθόν, και σταδιακά, χωρίς να χάσει ούτε για μια στιγμή το ενδιαφέρον του, να φτάσει στο τέλος της, όταν θα έχουν απαντηθεί όλα τα ερωτήματα, θα έχει βρεθεί η αλήθεια και θα επέλθει με κάποιο τρόπο η λύτρωση, η αναγκαία κάθαρση.

Στη σημερινή εποχή λοιπόν, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει στα Χανιά, στην Ιερά Μονή της Παναγιάς Ακρωτηριανής. Εκεί, ο συντηρητής έργων τέχνης Σταύρος Βεγράκης, ο οποίος έχει κληθεί από τον ηγούμενο, πατέρα Σπυρίδωνα, ανακαλύπτει μια αριστουργηματική και συνάμα «βλάσφημη» εικόνα, που κανείς δεν θα περίμενε να βρίσκεται σ’ ένα μοναστήρι. Ποιος είναι, άραγε, ο άγνωστος δημιουργός της, του οποίου την τέχνη χαρακτηρίζει ένας γνήσιος και απαράμιλλος ρεαλισμός, και κυρίως πώς έφτασε να ακολουθήσει μια τόσο τολμηρή τεχνική στις αγιογραφίες του; Λίγο αργότερα, σε ένα ταξίδι του στη Σμύρνη, εντελώς απρόσμενα, ο Σταύρος θα βρει την άκρη του νήματος της ιστορίας. Με την επιστροφή του στα Χανιά, βήμα-βήμα, θα αποκαλυφθεί στον ίδιο αλλά και στον αναγνώστη, μια τραγική ιστορία, βαθιά θαμμένη στη μνήμη της πόλης.

Ο συγγραφέας επιλέγει να κάνει μια δυναμική αρχή της αφήγησης στο βιβλίο, με την ιστορία στο παρελθόν, στα Χανιά, το 1900, περιγράφοντας ολοζώντανα τη δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίζει με τον μόλις πέντε μηνών γιο της, η Τριανταφυλλένια, η οποία παρά το όμορφο όνομά της, αποδεικνύεται ικανή για σκληρές αποφάσεις και τρομαχτική, και τώρα κατά  την επίσκεψή της στο γιατρό αλλά και αργότερα. Το μωρό της γεννήθηκε με ατροφικό το δεξιό χέρι, στην απόληξη του οποίου υπήρχαν κάποιες σάρκινες προεξοχές αντί για δάχτυλα, σαν ακάνθινος ήλιος. Χωρίς ίχνος απελπισίας ή δισταγμού, ζητάει από τον γιατρό να του το κόψει! Τα πάθη του μικρού Ιωάννη έχουν κυριολεκτικά αρχίσει…

Πώς θα πορευτεί στη ζωή του, όταν μέσα σε έναν κόσμο που τον αντιμετωπίζει ως «παράουρο», κακοφτιαγμένο, άχρηστο, έναν κόσμο που τον περιφρονεί, τον εκμεταλλεύεται και τον κακοποιεί, η ίδια του η μάνα είναι η πρώτη που τον απορρίπτει και ρίχνει τον λίθο του αναθέματος;

Όμως, στη ζωή υπάρχουν οι άγριοι, οι άξεστοι και οι κακοί, υπάρχουν και οι συνετοί, οι καλοί και οι φιλάνθρωποι. Έτσι, ο πατέρας Καλλίνικος, αδερφός της μάνας του, της Τριανταφυλλένιας, θα γλιτώσει τον Ιωάννη από το υγρό και σκοτεινό υπόγειο, όπου τον φυλακίζει η μητέρα του, για να μην τον βλέπει, για να μην τον βλέπουν, για να μη ζωγραφίζει, για να μη ζει. Θα τον πάρει μαζί του στην Ιερά Μονή της Παναγιάς της Ακρωτηριανής και θα τον φροντίζει όσο μπορεί και όσο του επιτρέπει η συντηρητικότητα και το απόλυτο του λειτουργήματός του και των γύρω του.

Ο Ιωάννης έχει μέσα στην αθώα ψυχή του την αγάπη για την πέντε χρόνια μικρότερή του Περιχάν, με την οποία ερωτεύονται μέχρις εσχάτων, παρά την δίνη της ανασφάλειας και των τραγικών ιστορικών γεγονότων. Μέσα του καίει επίσης η θεία φλόγα της ζωγραφικής που τον κρατάει ζωντανό, του δίνει πείσμα και εφευρετικότητα. Ζωγραφίζει με ό,τι μέσο μπορεί να βρει, με κάρβουνο, με φυτά, με ασβέστη που μαζεύει από τους δρόμους, άμμο από τον πάτο φαραγγιού, κοκκινόχωμα, ακόμα και κοχύλια που τα θρυμματίζει στο πέτρινο γουδοχέρι. Ο νεαρός ζωγράφος, ένας «ατελής» άνθρωπος, πασχίζει να φτάσει στην τελειότητα και τολμά το αδιανόητο, αδιαφορώντας για το τίμημα. Βλασφημία ή ωδή στον έρωτα είναι η δημιουργία του;

Εκτός από τον πατέρα Καλλίνικο, η ζωή φέρνει στο δρόμο του μια σπουδαία γυναίκα που θα γίνει δασκάλα του και θα τον στηρίξει σε δύσκολες στιγμές, θα γίνει γι’ αυτόν φως, ελπίδα, καταφυγή. Είναι η Φλωρεντίνη Καλούτση-Σκουλούδη, ζωγράφος, γλύπτρια, πιανίστρια, ιδρύτρια Λυκείου Ελληνίδων (1890-1971).

Υπάρχουν κι άλλοι χαρακτήρες, όπως η Γελντά στα Χανιά, η Δημητρούλα αργότερα στη Σμύρνη, αλλά και κάποιοι σε σύντομο πέρασμα από τη ζωή του Ιωάννη, οι οποίοι δείχνουν ενδιαφέρον γι’ αυτόν και του προσφέρουν μια διέξοδο από τις δυσκολίες της στιγμής που φαίνονται ανυπέρβλητες. Είναι άνθρωποι που δείχνουν καλοσύνη, μια καλοσύνη απαραίτητη για την επιβίωση του Ιωάννη, ο οποίος την δέχεται όπως ο διψασμένος για νερό, νιώθει τεράστια ευγνωμοσύνη και  είναι πάντα πρόθυμος να ξεπληρώσει όπως μπορεί. Μας συγκινεί αυτή η προθυμία του στην περίπτωση της Φλωρεντίνης, όταν επιστρέφει χωρίς δισταγμό τα δανεικά που της χρωστούσε, παρόλο που βρίσκονται μαζί με την Περιχάν σε εξαιρετικά δεινή θέση.

Θα είναι αρκετά τα πρόσωπα αυτά και η φλόγα της δημιουργίας, για να φανερώσουν τον ήλιο στη σκοτεινή ζωή του Ιωάννη; Τι δυσκολίες, τι πόνο, τού επιφυλάσσει ακόμα η ζωή; Φαίνεται πως θα έχει να αντιπαλέψει πολλά ακόμη, γι’ αυτό σε μια συνταρακτική σκηνή (στη σελ.232), από τις πολλές που διαθέτει το βιβλίο, ο Ιωάννης σαν ορμητικός χείμαρρος εξωτερικεύει τον ψυχικό πόνο της μέχρι τότε ζωής του. Μιλάει για την αγάπη που δεν γνώρισε, τη βία που έζησε, τους καλογέρους που καταστρέφουν ό,τι αγαπά και ζωγραφίζει, ακόμα και για την εξομολόγηση. Δεν έχει να εξομολογηθεί αμαρτίες, δεν έβλαψε ποτέ κανέναν, αντιθέτως, λέει, ίσως εν γνώσει της ασέβειας που διαπράττει, και υπό το κράτος της αγανάκτησης, ο Θεός έχει να εξομολογηθεί σ’ εκείνον ‘για τις πίκρες που τού έπεψε’.

Εκτός από τον Ιωάννη, τον ήρωα του βιβλίου, και τους άλλους χαρακτήρες, στο βιβλίο σημαντική θέση κατέχουν οι τέχνες. Πρώτη η τέχνη της ζωγραφικής φυσικά και της αγιογραφίας, της μουσικής, της λαϊκής παράδοσης, της συντήρησης έργων τέχνης,  του τραγουδιού, και τέλος, κατά τη γνώμη μου, στο φόντο σταθερή η τέχνη της Αγάπης. Της Αγάπης για την Τέχνη, αλλά και κυρίως για τον Συνάνθρωπο!

 

Το βιβλίο του Σπύρου Πετρουλάκη ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ είναι πραγματικά ένα πλούσιο βιβλίο. Πλούσιο σε ιδέες, θέματα και θέσεις, σε ανθρωπιά και συναισθήματα. Μέσα από την ιστορία και τα πάθη του αγγελικού Ιωάννη, ο συγγραφέας θίγει πολλά θέματα, ανθρώπινα και πάντα επίκαιρα, και ανοίγει δρόμους και παραδρόμους, γεωγραφικούς, ιστορικούς, κοινωνικούς, που οδηγούν τον αναγνώστη στη σκέψη και τον προβληματισμό, την ενσυναίσθηση και την αυτογνωσία.

Στα θέματα που θίγονται στο βιβλίο, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο τότε και το σήμερα, υπάρχουν και ομοιότητες:

Ο πόλεμος είναι άγριο πράγμα.

Οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν κάτι μεταξύ τους. Είναι η πολιτική και οι πολιτικοί που διχάζουν.

Οι άνθρωποι είναι ίδιοι απέναντι στον πόλεμο, το θάνατο και την αρρώστια.

Πάντα υπάρχει δυσπιστία απέναντι σε ένα καινούργιο φάρμακο για μια νέα ασθένεια, όπως το 1920 δυσπιστούσαν για τα φάρμακα κατά της πανούκλας.

Συντηρητισμός και δεισιδαιμονίες υπάρχουν και σήμερα.

Όλοι είμαστε παιδιά της γης, πρόσκαιροι, φιλοξενούμενοι.

Σε κάθε κοινωνία μεγάλη ή μικρή θα συναντήσεις όλους τους τύπους ανθρώπων.

Το θείο πάθος της Τέχνης ΔΕΝ υπερνικά πάντα τις δυσκολίες και την επιφυλακτικότητα του κόσμου.

Και το σημαντικότερο θέμα που θίγει ο συγγραφέας, παραδίδοντάς μας έναν συγκλονιστικό, «ατελή» Ιωάννη, είναι το θέμα της διαφορετικότητας. Παλιά, οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν το «ατελές» και το «διαφορετικό» με αισθήματα αποστροφής και κακίας, ακόμα και εκδίκησης. Σήμερα η συμπεριφορά μας έχει αλλάξει, το αποδεχόμαστε και το στηρίζουμε. Συχνά, όμως, η αποδοχή αυτή βρίσκεται μόνο στα λόγια. Στην πράξη υπερισχύουν κρυμμένες φοβίες για τα παραπάνω και δυσκολευόμαστε να ανοίξουμε την αγκαλιά και την καρδιά μας.

Εν κατακλείδι, το βιβλίο ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ, είναι ένα πολύ δυνατό βιβλίο. Δεξιοτεχνικά γραμμένο, με πολύ καλή επιμέλεια, τοποθετημένο σε σωστό ιστορικό πλαίσιο, πιστή απόδοση της εποχής και της ντοπιολαλιάς που φέρνει μια οικειότητα με τον τόπο και τα πρόσωπα, με ωραία γλώσσα, ζωντανές εικόνες τόπων και περιγραφές καταστάσεων, άρτιους χαρακτήρες, συνταρακτικά γεγονότα και καθηλωτικές σκηνές, προσφέρει στον αναγνώστη αγωνία και συγκίνηση. Ο Ιωάννης του έχει ψυχή αγγέλου. Ο αναγνώστης θα τον συμπονέσει, θα τον αγαπήσει βαθιά. Δεν θα τον ξεχάσει. Θα τον κρατήσει στην καρδιά του. Είναι ένας χαρακτήρας που θα κερδίσει με το σπαθί του μια θέση ανάμεσα στους ξεχωριστούς και αγαπημένους ήρωες της σύγχρονης Ελληνικής Λογοτεχνίας.

 

Αγγελική Μπούλιαρη-Αργυράκη*

Φιλόλογος-Συγγραφέας

angelbouliari@gmail.com

 * Η Αγγελική Μπούλιαρη-Αργυράκη σπούδασε Ελληνική και Αγγλική Φιλολογία, Δημιουργική Γραφή και Ψυχολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και Λογοτεχνική Μετάφραση στο Βρετανικό Συμβούλιο, καθώς επίσης Μετάφραση Παιδικής Λογοτεχνίας και την Ιταλική Γλώσσα. Στο παρελθόν εργάστηκε ως ιδιωτική υπάλληλος και ως καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση. Τελευταίο της έργο το μυθιστόρημα «Δραπέτες του ονείρου» από τις εκδόσεις Ωκεανός.

Πρώτη δημοσίευση:  https://www.fractalart.gr/kata-ioanni/

Φωτογραφίες από την παρουσίαση του βιβλίου στο Πνευματικό Κέντρο Εξαμιλίων, στις 16 Μαΐου 2022.