ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ-ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ

Της Λιλής Ζωγράφου, Εκδόσεις Παπαζήση, 1978

Το βιβλίο αυτό έρχεται μετά από και βασίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος του στο βιβλίο ΜΑΡΙΑΣ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΑΠΑΝΤΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΛΙΛΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ – ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 1961, όπου η συγγραφέας μας γνωρίζει τη ζωή και το έργο της Μαρίας Πολυδούρη, την έντονη και θαρραλέα προσωπικότητά της, αλλά και τη σχέση της με τον Κώστα Καρυωτάκη, από την προσέγγιση της οποίας μαθαίνουμε επίσης πολλά για τη ζωή και την προσωπικότητα του ποιητή.

Στο δοκίμιο «Καρυωτάκης-Πολυδούρη και η αρχή της αμφισβήτησης» η Λιλή Ζωγράφου με τη γνωστή ελεύθερη, ορμητική και παθιασμένη, ίσως και θυμωμένη, πένα της:

Φωτίζει πτυχές της ζωής και της προσωπικότητας των δύο ποιητών και μας βοηθά να κατανοήσουμε τις πράξεις και την ποίησή τους. Εμβαθύνει στη σχέση τους και στους διαφορετικούς δρόμους που τράβηξε ο καθένας.

Αναλύει την εποχή τους και το κοινωνικό κατεστημένο και παρουσιάζει και συγκρίνει σημαντικές μορφές που εμφανίστηκαν ταυτοχρόνως με τους δύο ποιητές και αμφισβήτησαν τα ισχύοντα, όπως ο Φραντς Κάφκα, ο Βίλχελμ Ράιχ, ο Σίγκμουντ Φρόιντ και άλλοι, ενώ τονίζει τη μοναξιά της ιδιοφυίας και του διαφορετικού ατόμου, το οποίο δεν γίνεται κατανοητό ή αποδεκτό, αλλά αντιθέτως απορρίπτεται, ως αλλοπρόσαλλο και προβληματικό, ή ακόμη και ανήθικο, από το συντηρητικό περιβάλλον εκείνης της εποχής αλλά και κάθε εποχής.

Τέλος, αποκαθιστά τη φήμη της Μαρίας Πολυδούρη και την αναγνωρίζει ως μια σπουδαία νέα γυναίκα, τολμηρή, δυναμική, ειλικρινή, ελεύθερη, αν και αρκετοί καταλογίζουν στην συγγραφέα ότι δεν είναι αρκούντως αποστασιοποιημένη και μεροληπτεί υπέρ της Πολυδούρη.

Ας δούμε τι λέει μεταξύ άλλων η ίδια η Λιλή Ζωγράφου σε ένα απόσπασμα του βιβλίου της: 

«…Είναι και οι δυο παιδιά της ίδιας γενιάς, ξυπνημένα σε έναν κόσμο αναποδογυρισμένο και κατωτερικό, χωρίς όμως και να περπατούν στον ίδιο δρόμο. Μέσα στην Πολυδούρη φώλιαζε μια μανία ζωής, ενώ εκείνος ήταν τελείως αντιζωϊκός.
Αλλά όσο κι αν είναι οι δρόμοι τους διαφορετικοί, θα συναντηθούν στο σύνορο της Μοναξιάς. 

Ο Καρυωτάκης, το δειλό και αισθηματικό αγόρι μιας μικροαστικής οικογένειας με αρχές και παραδόσεις, δε μπορούσε να αλλάξει. Ένας άντρας χωρίς αυτοπεποίθηση, με στραγγαλισμένη κάθε εκδήλωση μαχητικότητας και τόλμης, δεν ήταν δυνατόν, σε οποιαδήποτε εποχή κι αν ζούσε, ούτε να αφομοιωθεί με τους γύρω του ούτε και να πολεμήσει για μια εξυγίανση. 

Η μόνη εκδήλωση ελευθερίας από μέρους του μένει η αυτοκτονία. 
Όχι μόνο σαν εκδήλωση παραίτησης από έναν κόσμο και μια ζωή που δεν τον είχαν προετοιμάσει να αντιμετωπίσει. Αλλά και γιατί η πράξη της αυτοκτονίας του, σαν εκδήλωση διαμαρτυρίας, είναι η μόνη που μετά από αυτή δεν θα είναι υποχρεωμένος να λογοδοτήσει για την πρωτοβουλία του σε εκείνους που φοβάται. 

...Πώς λοιπόν να μην συγκλονιστεί ο Καρυωτάκης -που γεννήθηκε νικημένος- από μια γυναίκα που έβαλε σε δοκιμασία την υποκρισία, τη βλακεία και την ανηθικότητα της εποχής της με μόνη τη λεβεντιά της να είναι ειλικρινής και γνήσια;»

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΕΙΔΥΛΙΟ, Φίλιπ Ροθ - ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ Η ΤΑΙΝΙΑ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΕΙΔΥΛΙΟ

Του ΦΙΛΙΠ ΡΟΘ

Μετάφραση: ΤΡΙΣΕΥΓΕΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Επίμετρο: ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Εκδόσεις: ΠΟΛΙΣ, 1999

"Ο Σίμουρ Λιβόρ ενηλικιώνεται στη μεταπολεμική Αμερική του θριάμβου και της ευημερίας. Αλλά ό,τι αγαπάει χάνεται όταν η χώρα παθαίνει παράκρουση τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του'60. Ούτε ο πιο απομονωμένος και καλοπροαίρετος πολίτης δεν καταφέρνει να αποφύγει το σαρωτικό κύμα της ιστορίας. Το "Αμερικανικό ειδύλλιο" είναι η ιστορία της ανόδου και της πτώσης ενός καλότυχου Αμερικανού, ενός δυνατού άνδρα γεμάτου αυτοπεποίθηση, αριστοτέχνη της κοινωνικής ισορροπίας, που τον συντρίβουν οι δυνάμεις της κοινωνικής αναταραχής.

Του Λιβόβ δεν του επιτρέπεται να ζήσει για πάντα ευτυχισμένος στην αγαπημένη του πέτρινη αγροικία με την όμορφη γυναίκα του και τη ζωηρή κόρη του με την πρόωρη ανάπτυξη, που είναι το φως των ματιών του. Φως των ματιών του ώσπου να γίνει δεκάξι χρονών και να εξελιχθεί σε τρομοκράτισσα επαναστάτρια αποφασισμένη να καταστρέψει τον παράδεισο του πατέρα της.

Με έντονο ρεαλισμό, ο Ροθ ξαναγυρίζει στις συγκρούσεις και τις βίαιες μεταβολές της δεκαετίας του 1960. Το βιβλίο αυτό μιλάει για την αγάπη -και το μίσος- για την Αμερική. Για την επιθυμία ν' ανήκεις -και την άρνηση να ανήκεις- στην Αμερική. Αντιπαραθέτει την επιθυμία για μια ειδυλλιακή, αμερικανική ζωή -ζωή αξιοσέβαστη, με ηρεμία, τάξη, αισιοδοξία και δημιουργία- στη γηγενή αμερικανική παραφροσύνη." (Οπισθόφυλλο)

Το βιβλίο ακολουθεί τον Σίμουρ Λιβόβ, τον οποίο ο αφηγητής, ο Νέιθαν Ζούκερμαν, θαύμαζε ως παιδί λόγω των εκπληκτικών του επιδόσεων στα τοπικά αθλήματα. Ο Σίμουρ είναι μη φανατικός Εβραίος, με εμφάνιση "βίκινγκ", ξανθά μαλλιά και ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, χαρακτηριστικά στα οποία οφείλει το παρατσούκλι «Σουηδός». Παρότι με το ταλέντο του στον αθλητισμό θα μπορούσε να εκτοξευθεί στην κορυφή του πρωταθλητισμού, υπακούει στον πατέρα του και μαθαίνει την τέχνη της γαντοποιΐας, ώστε να συνεχίσει την οικογενειακή επιχείρηση.

Σύντομα ο γοητευτικός πρώην άσσος του μπέιζμπολ, γίνεται το σύμβολο του αμερικάνικου ονείρου στη δεκαετία του 60. Επιτυχημένος επιχειρηματίας, παντρεμένος με την όμορφη Μις Νιού Τζέρσυ 1949, έχει μια υποδειγματική, ειδυλλιακή οικογένεια, ώσπου η πολυαγαπημένη του κόρη Μέρι γίνεται τρομοκράτισσα και  αρχίζει το γκρέμισμα του ευτυχισμένου οικοδομήματος.

Ο Λιβόβ προσπαθεί να εντοπίσει την κόρη του, αγωνίζεται με κάθε τρόπο να την συναντήσει, να την δει και να της μιλήσει, πρόθυμος να πληρώσει οποιοδήποτε τίμημα γι' αυτό. Σκέφτεται ότι ίσως αυτό τον βοηθήσει να δώσει μια απάντηση στα τυραννικά ερωτήματα που τον στοιχειώνουν. Τι πήγε στραβά στον παράδεισό τους; Ποιο ήταν το λάθος πού μετέτρεψε την τάξη σε χάος; Πως γίνεται από την ομορφιά να γεννηθεί ασχήμια; Ποιος έφταιξε; Τι έκανε λάθος;

Κι εμείς, όσο πιο πολύ γνωρίζουμε τον Λιβόβ και την οικογένειά του, καθώς και τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής, τόσο πλησιάζουμε σε πιθανές απαντήσεις και βγάζουμε τα δικά μας συμπεράσματα, καθοδηγούμενοι από την αριστοτεχνική γραφή και την πλούσια γλώσσα του Φίλιπ Ροθ, σ’ αυτό το συναρπαστικό μυθιστόρημα με τις παραστατικές λεπτομερείς περιγραφές και τις εκπληκτικές ανατροπές. (Εξαιρετικός ο λόγος που δεν έβγαλε ο αφηγητής στην 45^η συνάντηση των συμμαθητών του Λυκείου τους, λόγος προς τον εαυτό του, όπως λέει ο ίδιος, συγκαλυμμένος ως λόγος προς αυτούς, και συγκλονιστική η ανατρεπτική σκηνή του τέλους που καταλήγει με μια σκέψη και ένα ερώτημα, το οποίο σηματοδοτεί το τέλος του μυθιστορήματος).

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: Ι. Η Ανάμνηση του Παραδείσου, ΙΙ. Η Πτώση, ΙΙΙ. Ο Απολεσθείς Παράδεισος. Δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα, αλλά αν ξεπεράσει κανείς κάποιες λεπτομερείς περιγραφές ή φλυαρίες του πρώτου μέρους, θα αποζημιωθεί γιατί στο μεγαλύτερο μέρος του το Αμερικάνικο Ειδύλιο (το Αμερικάνικο Όνειρο των πολλών ευκαιριών αλλά και των κρυμμένων απειλών) στέκεται στο ύψος των μεγάλων αμερικανικών μυθιστορημάτων. Με λίγα λόγια, πρόκειται για ένα εκπληκτικό, συγκλονιστικό μυθιστόρημα, ένα αριστούργημα, από τα βασικά βιβλία στα οποία συχνά επιστρέφει κανείς στη ζωή του.

Το βιβλίο έγινε ταινία. Δείτε το τρέιλερ στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.imdb.com/title/tt0376479/videoplayer/vi3215374105?ref_=vi_nxt_btn

Πληροφορίες για τον συγγραφέα και τα βιβλία του:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CF%80_%CE%A1%CE%BF%CE%B8

https://www.goodreads.com/author/show/463.Philip_Roth

"Σκιάχτρα και όνειρα": Άρθρο του συγγραφέα Κώστα Κατσουλάρη για το βιβλίο:

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=111490

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Ο ΜΕΓΑΣ, Βέρα Μουταφτσίεβα

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ 
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Ο ΜΕΓΑΣ
Διλογία

της Βέρα Μουταφτσίεβα

Μετάφραση: Πάνος Σταθόγιαννης

Εκδόσεις: "ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ"-Α. Α. Λιβάνη, 1977

Σελίδες: 432

Ο Αλκιβιάδης Κλεινίου Σκαμβωνίδης, είναι η πλέον μυθιστορηματική προσωπικότητα της Κλασικής Αθήνας και έχει προκαλέσει θυελλώδεις και αντιφατικές αντιδράσεις στους μελετητές της αρχαιότητας. Σύμφωνα με τα γραπτά του Πλούταρχου και του Πλάτωνα, ο Αλκιβιάδης είχε μια πολύ εντυπωσιακή εμφάνιση, ήταν πανέμορφος και γοητευτικός, και άρεσε εξίσου σε γυναίκες και άντρες.

Όσον αφορά στον χαρακτήρα του, του έχουν δοθεί πολλοί χαρακτηρισμοί, όπως νάρκισσος, εγωπαθής, προδότης, φιλόδοξος, διψασμένος για εξουσία, πανούργος, ευρηματικός, στρατηγικός νους, αμοραλιστής. Ακόμα και σήμερα όμως μας απασχολεί το ερώτημα: «Ποιος ήταν πραγματικά ο Αλκιβιάδης; Τι υπήρχε μέσα του που τον έσπρωχνε διαρκώς να κάνει κινήσεις που άλλαζαν το πολιτικό σκηνικό, να σκηνοθετεί και να προκαλεί γεγονότα, να σχεδιάζει τη ροή τους, να προβλέπει τις εξελίξεις και να επωφελείται; Υπήρξε ποτέ χώρος στην καρδιά του και για κάτι άλλο ή για κάποιον άλλον πέρα από την πολιτική και το παιχνίδι;" 

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, τα οποία μπορούν να διαβαστούν ως δύο διαφορετικές ιστορίες, με όποια σειρά επιθυμεί ο αναγνώστης. 

Στο πρώτο μέρος διαβάζουμε την ιστορία του Αλκιβιάδη του Μικρού, ενός περίπου σύγχρονου επιστήμονα που εργάζεται σε ένα αυταρχικό καθεστώς, ενώ στο δεύτερο μέρος διαβάζουμε την ιστορία του Έλληνα Αλκιβιάδη της αρχαιότητας, του Μεγάλου.

Η συγγραφέας δεν επέλεξε τυχαία να αφηγηθεί μαζί τις ιστορίες τους. Τους ήρωες ενώνουν πολλά στοιχεία, με κυρίαρχα την φιλοδοξία, την ευφυία και το ανήσυχο πνεύμα. Η αφήγηση είναι γλαφυρή, η πλοκή συναρπαστική, κάποια ερωτήματα απαντώνται και άλλα εγείρονται σχετικά με την προσωπικότητα των ηρώων, τη δική τους ηθική, αλλά και τις ηθικές αξίες γενικότερα και το νόημα της ζωής. 

Να σημειώσουμε ότι το δεύτερο μέρος το οποίο αναφέρεται στον Έλληνα Αλκιβιάδη υπερτερεί σε όλα τα σημεία έναντι του πρώτου και η Βέρα Μουταφτσίεβα καταφέρνει να φωτίσει την προσωπικότητα και τον ψυχισμό του Αλκιβιάδη, αφηγούμενη, με συναρπαστική γραφή -η εξαιρετική μετάφραση του Πάνου Σταθόγιαννη συμβάλλει τα μέγιστα- που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μας και μας συγκινεί, όλα τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και περιγράφοντας τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι τύχες τους διασταυρώθηκαν μ' εκείνην του Αλκιβιάδη και αλληλεπέδρασαν, όλη τη συγκλονιστική πορεία του και το άδοξο τέλος. 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

[Σωκράτης] "Ζηλεύεις τον Αλκιβιάδη για την αναισχυντία του, Κριτία. Για την τόλμη του, δηλαδή. Έχετε και οι δύο ευγενική καταγωγή, κάτι που φτάνει για να σας θεωρήσουν εχθρούς του δήμου και να σας εξορίσουν. Όμως εσύ ντρέπεσαι για το αριστοκρατικό αίμα που κυλάει στις φλέβες σου, ντύνεσαι όσο πιο φτωχικά και γκρίζα μπορείς και κάθεσαι ανάμεσα σε υφαντές και κανατάδες στο Συμβούλιο, μπας και μπερδευτούν και σε θεωρήσουν δικό τους. Όμως, το μόνο πράγμα που εκείνοι διακρίνουν πάνω σου είναι ντροπή και φόβος - την ενοχή για την αριστοκρατική καταγωγή σου. Κι αυτό είναι κάτι που τους κάνει επιφυλακτικούς απέναντί σου: αφού ο Κριτίας νιώθει ένοχος, σίγουρα έχει κάποιο λόγο. Ο Αλκιβιάδης, όμως, απέναντι στον ίδιο δήμο, δεν εμφανίζει καμία ενοχή, επειδή απλούστατα δεν αισθάνεται καμία τύψη για την καταγωγή του. Αντίθετα, την υπερβαίνει γιατί την θεωρεί έναν από τους αμέτρητους ρόλους του. ... Με άλλα λόγια τον ζηλεύεις όχι μόνο γι' αυτά που έχει αλλά και γι' αυτά που δεν έχει..."

"Η πρόταση του Αλκιβιάδη ήταν τόσο αιφνίδια, που ο Τισσαφέρνης πάγωσε. Προσπάθησε να βρει κάποιο ψεγάδι στο σχέδιο του Αλκιβιάδη, αλλά δεν τα κατάφερε. Κι αυτό ήταν κάτι που έφερε και πάλι στην επιφάνεια τις υποψίες του. 
"Μόλις πριν από λίγο, είπες, ξένε, ότι εγώ δεν έχω το δικαίωμα να πράξω κάτι τέτοιο χωρίς την άδεια του Μεγάλου Βασιλέως!"
"Γι' αυτό κι εσύ δεν θα δράσεις", τον καθησύχασε ο Αλκιβιάδης. "Το εκστρατευτικό σώμα που θα μου παραχωρήσεις θα είναι μόνο δικό μου. Του στρατηγού Αλκιβιάδη".
"Κι αυτός ο στρατηγός σε ποια χώρα, σε ποια πόλη θα ανήκει;" έσμιξε κι άλλο τα φρύδια του ο Τισσαφέρνης.
"Σε καμία... Θα ανήκει μόνο στον εαυτό του: στο στρατηγό Αλκιβιάδη! Μεγάλε σατράπη, με το παιχνίδι που σου προτείνω, κερδίζεις έτσι κι αλλιώς. Πρέπει να συνηθίσουμε και με τα εύκολα κέρδη έτσι όπως συνηθίσαμε με τα δύσκολα. Μου δωρίζεις δύο χιλιάδες πολεμιστές κι από κει και πέρα εσύ δε φέρεις καμία ευθύνη. Ο Μεγάλος Βασιλέας δεν μπορεί να σε τιμωρήσει για ξένες πράξεις. Έτσι, στα παράλια της Ιωνίας, όπου σαπίζουν και πεινούν οι δύο ελληνικοί στόλοι, εγώ μαζεύω τους καρπούς της αδυναμίας τους για δικό σου όφελος και θέτω τα μικρασιάτικα λιμάνια υπό την κυριαρχία του Μεγάλου Βασιλέως. Είναι τόσο απλό." 

"Η ροδοδάκτυλος αυγή αφύπνιζε το Αιγαίο για μια καινούργια, γεμάτη γεγονότα ημέρα. Το μεγάλο θέατρο της Ελλάδας σήμερα θα γέμιζε θεατές. Θα μαζεύονταν σε αγορές, πλατείες, δρόμους και παζάρια για να συζητήσουν τα τεκταινόμενα. Τα νέα διαδίδονταν ταχύτατα με φωτιές, κάτοπτρα, περιστέρια, καράβια, γοργοπόδαρα άλογα... Σε λίγο το όνομά του θα βρισκόταν στο στόμα του Πανελληνίου.

"Λένε ότι τα όνειρα εκφράζουν τις κρυφές επιθυμίες των ανθρώπων. Τότε γιατί ο Αλκιβιάδης ονειρευόταν την Αθήνα; Γιατί στα χείλη του στρατηγού των Περσών αργοταξίδευε ένα παιδικό χαμόγελο;
"Ένας μοναχικός καβαλάρης βγήκε από την πόλη της Μιλήτου και κατευθύνθηκε απρόθυμα προς το εχθρικό στρατόπεδο. Έτσι πηγαίνει κάποιος σε μια συνάντηση που κρύβει πολλούς κινδύνους, αλλά που δεν μπορεί και να μην πάει, και τον τραβάει προς τα εκεί η αίσθηση του χρέους, ίσως, η αντρεία ή η ανάγκη. Ο Έλληνας πήγαινε άοπλος - ούτε περικεφαλαία δεν φορούσε." (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

H Βέρα Μουταφτσίεβα (1929-2009), συγγραφέας και ιστορικός, υπήρξε κόρη ιστορικού, γεννήθηκε στη Σόφια της Βουλγαρίας και σπούδασε στο εκεί Πανεπιστήμιο. Ήταν ανώτερη ερευνήτρια σε διάφορα ιδρύματα της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών και διδάκτωρ Ιστορίας, ειδικευμένη σε θέματα Ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παντρεύτηκε και χώρισε δύο φορές. Έγινε γνωστή για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών στη Βουλγαρία. Έγραψε πολλά ιστορικά μυθιστορήματα, μονογραφίες και επιστημονικές μελέτες για το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία στα Βαλκάνια ("Τζεμ, ο Ικέτης της Ανατολής", "Οι Τελευταίοι της Δυναστείας του Σισμάν", "Εγώ, η Άννα Κομνηνή"). Έργα της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δεκαπέντε γλώσσες.