Η
ΚΑΛΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΣΣΑ, της ΝΤΟΡΙΣ ΛΕΣΙΝΓΚ
Μετάφραση:
ΣΟΥΛΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Εκδόσεις:
ΟΔΥΣΣΕΑΣ, 1986
Σελίδες:
423
Η Άλις και ο Τζάσπερ, ένα ιδιόρρυθμο ζευγάρι του 1968, σαραντάρηδες
που έχουν πάντα ζήσει την περιθωριακή ζωή των μικρών πολιτικών ομάδων,
καταλήγουν σ' ένα κατεδαφιστέο σπίτι. Εκεί η Άλις, βετεράνος στις καταλήψεις και τα
κοινόβια, θα ανασκουμπωθεί για να βάλει τάξη και να οργανώσει την ομάδα που θα
ζήσει στο σπίτι, καμιά δεκαριά ετερόκλητα άτομα.
Όλα τα βάρη και οι
ευθύνες της συνεργασίας με την Δημοτική Αρχή, τις Εταιρείες Ύδρευσης και
Ηλεκτροδότησης, οι σχέσεις με τους γείτονες, η καθαριότητα, η εύρεση αλλά και
τα έξοδα τεχνιτών και εργατών, όλα πέφτουν πάνω στους ώμους της Άλις. Για την
ακρίβεια, η ίδια προθυμοποιείται και αναλαμβάνει την επίλυση και του παραμικρού
προβλήματος σαν να πρόκειται για κάποια κρυφή οφειλή της ή υποχρέωση.
Η Άλις έχει πολλές όψεις. Είναι γενικά έξυπνη, οργανωτική,
επίμονη, πειστική και εργατική. Στις συναναστροφές της με υπηρεσίες και πρόσωπα
εξουσίας, ξέρει να ψυχολογεί τους συνομιλητές της και βρίσκει πάντα τα σωστά
λόγια να πει, ντύνεται ωραία, συμπεριφέρεται
ήρεμα και ευγενικά, προκειμένου να κερδίσει αυτό που θέλει, συνήθως κάτι
που είναι προς το συμφέρον της ομάδας.
Στη σχέση με τον σύντροφό της, όμως, μια
σχέση που δεν προσφέρει καμιά ικανοποίηση, παρουσιάζεται υποχωρητική, παθητική
και εξαρτημένη, λόγω κρυμμένων φόβων, ενώ γίνεται εκρηκτική και επιθετική όταν
αντιμετωπίζει τον πατέρα και τη μητέρα κυρίως, τους οποίους ωστόσο
εκμεταλλεύεται οικονομικά έως εκεί που δεν παίρνει άλλο.
Αξίζει να σημειώσουμε
εδώ ότι από τα πιο δυνατά σημεία του βιβλίου αποτελεί η συνάντηση της Άλις με
τη μητέρα της, Ντόροθυ, όπου η Άλις δεν είναι παρά ένας χείμαρρος μίσους για
τον κόσμο, την αστυνομία, τον θεό, ενώ η μητέρα της την αντιμετωπίζει με στωική
ηρεμία αλλά και ειλικρίνεια που σπάει κόκκαλα.
Τέλος, στον τομέα της πολιτικής
η Άλις αποδεικνύεται αθώα, αφελής και ίσως επικίνδυνη για τον ίδιο της τον
εαυτό.
Από την άλλη πλευρά, τα υπόλοιπα πρόσωπα της ομάδας, αν και
δείχνουν να περιφρονούν τις αστικές συνήθειες της καθαριότητας, της τάξης, των
ανέσεων στο φαγητό και τον ύπνο, ωστόσο επωφελούνται χωρίς δισταγμό κάθε φορά
που η Άλις τους απαλλάσσει από αηδιαστικές καταστάσεις ή τους παρέχει το
αναγκαίο χρήμα για να τις απολαύσουν. Είναι άτομα που αρνούνται την όποια
καταγωγή τους και φροντίζουν να αλλάξουν τον τρόπο ομιλίας, την προφορά και την
εμφάνισή τους, ώστε να ταιριάζει καλύτερα στο πορτρέτο του επαναστάτη. Συχνά
υποθάλπουν διάφορες καταστάσεις που τους έσπρωξαν στο περιθώριο και άλλοτε
μεγαλοποιούν ή κατασκευάζουν γεγονότα ώστε να παρουσιάσουν μια συμπαθητική,
ηρωική εικόνα προς τους ομοϊδεάτες τους.
Όλοι μαζί αποφασίζουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον Ιρλανδικό
Δημοκρατικό Στρατό (IRA), αλλά στο διπλανό σπίτι ζει ο μυστηριώδης σύντροφος
Άντριου που προσπαθεί να τους στρατολογήσει στην Ρωσική Επιτροπή Εθνικής
Ασφάλειας (KGB). Καθώς η Άλις αγωνίζεται να γεφυρώσει την
ιδεολογία με την αστική ανατροφή της, οι σύντροφοί της αντιμετωπίζουν
απροσδόκητες εξελίξεις στην προσπάθειά τους να αντιδράσουν ενάντια στην
εφησυχασμό και τον καπιταλισμό.
Οι νεαροί υποψήφιοι τρομοκράτες βρίσκονται σε αναζήτηση της
τρομοκρατίας που διαρκώς τους ξεφεύγει μέσα από τα χέρια, καθώς οι σοβαροί
τρομοκράτες και έμποροι όπλων δεν φαίνονται διατεθειμένοι να τους λάβουν σοβαρά
υπ’ όψιν. Τελικά, θα αναλάβουν την πρωτοβουλία μιας βομβιστικής ενέργειας, όμως
τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν όπως τα είχαν αρχικά υπολογίσει.
Πώς θα διαμορφωθεί μετά από αυτό το γεγονός η ισορροπία και
το μέλλον της ομάδας; Θα υπάρξουν αμφισβητήσεις, θα προχωρήσουν σε άλλες
ενέργειες, θα τραβήξει ο καθένας το δρόμο του; Τι θα συμβεί στην ηρωίδα του
βιβλίου, την Άλις, την «Καλή Τρομοκράτισσα»;
Για μένα, είναι ένα αψεγάδιαστο, τέλειο μυθιστόρημα.
Η αφήγηση είναι σε τρίτο πρόσωπο. Ο αφηγητής είναι παντογνώστης, ο οποίος όμως παρακολουθεί ολοκληρωτικά την Άλις, ενώ η ίδια αγνοεί, και εμείς μαζί της μερικές φορές ως αναγνώστες, τις σκέψεις και προθέσεις άλλων χαρακτήρων. Η διαφορά μας είναι ότι εμείς χάρις στην επιδεξιότητα της συγγραφέως, διαισθανόμαστε τον κίνδυνο και αγωνιούμε, ενώ εκείνη, ειδικά στο τέλος, όχι. Η οπτική γωνία είναι της Άλις.
Το περιβάλλον εισάγεται αμέσως. Αστικό περιβάλλον. Ένα σπίτι, στη μέση ενός όπως μοιάζει σκουπιδότοπου, ενώ μακρύτερα υπάρχει κεντρικός πολυθόρυβος δρόμος.
Οι κεντρικοί χαρακτήρες της Άλις και του συντρόφου της, Τζάσπερ, εισάγονται αμέσως από τη δεύτερη κιόλας παράγραφο. Δεν περιγράφονται από τον αφηγητή, ούτε ως προς την φυσική εμφάνιση ούτε ως προς τον χαρακτήρα, αλλά σκιαγραφούνται καθαρότατα από την πρώτη στιγμή, μέσα από τις κινήσεις, τις χειρονομίες, και τα λόγια τους.
Ήδη στη δεύτερη και τρίτη σελίδα (ενός μυθιστορήματος 427 σελίδων) έχουμε εικόνα του είδους της σχέσης τους (δεν υπάρχει αγάπη, τουλάχιστον με τη γνωστή έννοια), είναι αναρχικοί και επίδοξοι καταληψίες αυτού του εγκαταλελειμμένου σπιτιού.
Το πρόβλημα/σύγκρουση εμφανίζεται κιόλας από την τρίτη σελίδα: Το σπίτι έχει κατεστραμμένα τα ηλεκτρολογικά, υδραυλικά και αποχετευτικά συστήματα.
Από τις λίγες πρώτες σελίδες υπάρχει ενδιαφέρον και σασπένς: Τι θα κάνουν με το σπίτι; Ποιος ο σκοπός τους; Ποιο είναι οι άλλοι της ομάδας; Από πού ήρθαν; Πώς βρέθηκαν εκεί; Πώς θα καταλήξουν; Ιδιαιτέρως για την Άλις, θέλουμε να μάθουμε γιατί έγινε τρομοκράτισσα και γιατί «καλή».
Με μια ξεχωριστή
αίσθηση της διασταύρωσης προσωπικού και πολιτικού, η βραβευμένη με Νόμπελ (το
2007, σε ηλικία 88 ετών) Ντόρις Λέσινγκ δημιουργεί στο βιβλίο αυτό ένα
συναρπαστικό πορτρέτο οικιακής ζωής και εξέγερσης. Όπως έγραψε και το Publisher’s Weekly, «Η Καλή Τρομοκράτισσα»
αναδεικνύει όλη την γκάμα του ταλέντου της Ντόρις Λέσσινγκ: την ικανότητά της
να δημιουργεί πειστικούς χαρακτήρες, γεμάτους ζωή, την οξυδέρκειά της όταν
περιγράφει, σπανίως με συμπάθεια, την προσωπικότητά τους, τη γεμάτη δύναμη πρόζα
της… Η Λέσινγκ είναι ρεαλίστρια και απαράμιλλη χρονικογράφος της σύγχρονης
ζωής».
