ΤΑ ΚΙΤΡΙΝΑ ΤΡΟΛΕΪ: Η ΚΑΡΔΙΑ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ, Μάργκαρετ Άτγουντ

Τρίτη 2 Ιανουαρίου 2018

Η ΚΑΡΔΙΑ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ, Μάργκαρετ Άτγουντ

(The heart goes last, Margaret Atwood)

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2016

Μετάφραση Έφη Τσιρώνη

Σελίδες 480

Η υπόθεση

Στο εγγύς μέλλον, μετά την τεράστια οικονομική κατάρρευση, ο Σταν και η Σαρμέιν, ένα νέο ζευγάρι, έχουν χάσει και οι δυο τις δουλειές τους. Ο Σταν εργαζόταν στη «Χαμογελορομποτική», στον έλεγχο ποιότητας για τις δομές ενσυναίσθησης των ρομπότ, και η Σαρμέιν εργαζόταν ως οργανώτρια ψυχαγωγίας ηλικιωμένων στην αλυσίδα των Οίκων Ευγηρίας και Κλινικών «Τα Κόκκινα Παπούτσια»*. Τώρα ζουν στο αυτοκίνητό τους, με το φόβο μήπως πέσουν θύματα βιασμού και ληστείας από εκείνους που είναι πιο άποροι και απελπισμένοι από αυτούς, και επιβιώνουν με το μισθό και τα φιλοδωρήματα από την δουλειά της Σαρμέιν ως σερβιτόρας σε ένα μπαρ.

Στη συνέχεια, μαθαίνουν για το Πρόγραμμα Ποσιτρόνιο, στην πόλη της Χρονοκράτησης. Όσοι συμμετέχουν, απολαμβάνουν εγγυημένη κατοικία και εργασία. Το πρόβλημα είναι ότι θα περνούν εναλλάξ ένα μήνα στη φυλακή και ένα μήνα έξω στην πόλη. Επίσης, δεσμεύονται με την υπογραφή τους για όλη τους τη ζωή και δεν θα έχουν τη δυνατότητα να φύγουν ή να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο. Κατά το διάστημα που βρίσκονται στη φυλακή, το σπίτι τους κατοικείται από ένα άλλο ζευγάρι, το οποίο δεν γνωρίζουν ούτε συναντούν ποτέ. Το πρόγραμμα θυμίζει την επιστημονική φαντασία του Τζορτζ Όργουελ, φαίνεται να λύνει την εγκληματικότητα, την ανεργία, σχεδόν όλα τα προβλήματα και εκ πρώτης όψεως δεν υπάρχει κάτι αρνητικό.

Πρόκειται για ένα πείραμα, να μετατραπεί η φυλακή σε μια κερδοφόρα οικονομική μονάδα, τα οφέλη της οποίας αρχικά θα παρέχονται στους κατοίκους της πόλης. Υπάρχει, βέβαια, περιορισμός ατομικών ελευθεριών, κοινωνικός έλεγχος, πράγματα σημαντικά, αλλά από την άλλη η ελεύθερη ζωή έξω από το Ποζιτρόνιο είναι φοβερά επικίνδυνη. Σύντομα η Σαρμέιν και ο Σταν θα ανακαλύψουν, ξεχωριστά ο καθένας, τι συμβαίνει πραγματικά πίσω από τις θωρακισμένες πύλες της φυλακής, ενώ τα πράγματα περιπλέκονται δραματικά, όταν η Σαρμέιν εμπλέκεται ερωτικά με τον άνδρα που μένει στο σπίτι τους κατά το διάστημα που εκείνη και ο Σταν βρίσκονται στη φυλακή. Τότε τα πράγματα αλλάζουν και ξεδιπλώνεται μια σειρά από ανησυχητικά γεγονότα, που βάζουν σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή του Σταν.

*Πιθανή αναφορά στην ταινία μιούζικαλ της MGM, «Ο μάγος του Οζ», όπου η Ντόροθυ, την οποία υποδυόταν η Τζούντι Γκάρλαντ, φορούσε τα κόκκινα μαγικά παπούτσια, τα οποία σήμερα θεωρούνται από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα-ενθύμια από ταινίες (film memorabilia).

Το βιβλίο

"Η καρδιά πεθαίνει τελευταία" ξεκινάει ως μυθοπλασία επιστημονικής φαντασίας και καταλήγει σε δυστοπική φάρσα. Αναφέρεται σε ένα δυσοίωνο μέλλον, όμως θα αναγνωρίσουμε πολλά στοιχεία του στο παρόν που ήδη ζούμε. Θα μπορούσε να είναι η περιγραφή μιας σύγχρονης δυστοπικής πραγματικότητας, η περιγραφή μιας κοινωνίας ενός φανταστικού μέλλοντος όπου επικρατεί ένας είδος ολοκληρωτικού καθεστώτος.

Εύκολα διακρίνει κανείς ιδέες της συγγραφέως σχετικά με το δυστοπικό εγγύς μέλλον που η ίδια μας έχει παρουσιάσει καλύτερα στο παρελθόν, σε άλλα έργα της που κινούνται στον χώρο της δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας, όπως «Η ιστορία της πορφυρής δούλης», και η τριλογία των βιβλίων «Όρυξ και Κρέικ», «Η χρονιά της πλημμύρας» και «Το τέλος του κόσμου», μόνο που αυτό το βιβλίο, «Η καρδιά πεθαίνει τελευταία», είναι περισσότερο ανάλαφρο.

Σ’ αυτό το βιβλίο, λοιπόν, θίγονται: Οικονομική κατάρρευση, ανεργία, εγκληματικότητα, παρανομία, βία, ανασφάλεια, εμπορία οργάνων, το κυνήγι της ηδονής, εμπορία του σεξ, ο ρόλος των ρομπότ του σεξ και η δεοντολογία βιοτεχνολογίας και απρόσωπης ιατρικής, καθώς και ο περιορισμός της ατομικής ελευθερίας και ο κοινωνικός έλεγχος. Όλα αυτά είναι το «περιβάλλον» μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το κύριο θέμα της σχέσης ενός ζευγαριού ακριβώς μέσα στις δύσκολες, παράξενες και συχνά εξωφρενικές συνθήκες αυτού του μέλλοντος.

Μέσα από την εξέλιξη της σχέσης τους σ' αυτές τις συνθήκες, πέρα από το δίλημμα «ελευθερία και ανασφάλεια ή ασφάλεια και υποταγή στο καθεστώς», δημιουργούνται πολλά ερωτήματα στον αναγνώστη, σχετικά με την Δύναμη της Αγάπης και τα Όρια της Συγχώρεσης:

Μπορεί κανείς να συγχωρήσει την απιστία μιας νύχτας, έναν μακροχρόνιο ερωτικό δεσμό, την απλή επιθυμία του συντρόφου να τον δει νεκρή/ό, ή ακόμα περισσότερο μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του; Συγχωρείται μια εμμονική ηδονοβλεψία, ή η φαντασίωση για κάποιον τρίτο;

Η αγάπη κάνει την συγχώρεση ευκολότερη ή ο πόνος της προδοσίας δυσκολεύει περισσότερο την συγχώρεση; Επίσης, η τυχόν δική μας ενοχή για κάτι παρόμοιο ενισχύει ή αποδυναμώνει την ικανότητά μας για συγχώρεση; Και βεβαίως, τι γίνεται μετά την συγχώρεση; Υπάρχει η δυνατότητα μιας ευτυχισμένης συμβίωσης;

Όπως αναφέρεται στην παρουσίαση στο οπισθόφυλλο της έκδοσης στα αγγλικά, "Η Μάργκαρετ Άτγουντ θέτει την ανθρώπινη καρδιά στην απόλυτη δοκιμασία σε ένα λαμπρό νέο μυθιστόρημα, που είναι τόσο διορατικό όσο "Η ιστορία της πορφυρής δούλης", και τόσο ευφάνταστο όπως "Ο τυφλός δολοφόνος"... Η Μάργκαρετ Άτγουντ στην καλύτερη στιγμή της! "

Εν κατακλείδι
Η Μάργκαρετ Άτγουντ, πολυβραβευμένη Καναδή συγγραφέας, μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς της εποχής μας, με το βιβλίο της "Η καρδιά πεθαίνει τελευταία", αποδεικνύει ότι είναι μια ισχυρή φωνή της σύγχρονης λογοτεχνίας, η οποία ισορροπεί το φως και τη σκιά, τη φρίκη και το χιούμορ, δεν διστάζει να σοκάρει με τα γραφόμενά της, αλλά ποτέ δεν αποθαρρύνει τους αναγνώστες της με ένα εντελώς απαισιόδοξο τέλος, αφήνοντας πάντα μια νότα αισιοδοξίας που βασίζεται στην ανθρώπινη δύναμη και την ανθρώπινη καρδιά που, όπως λέει και ο τίτλος του βιβλίου, «πεθαίνει τελευταία». Αφηγηματική δεινότητα, ενδιαφέρουσα πλοκή, ανατροπές και αγωνία, στιγμές εφιαλτικές και άλλες τόσες διασκεδαστικές ή σουρεαλιστικές, καθιστούν αυτό το βιβλίο συναρπαστικό και ευχάριστο.

Προσωπικά, λατρεύω την Μάργκαρετ Άτγουντ, έχω σχεδόν όλα τα βιβλία της και διαβάζω οτιδήποτε και αν γράφει. Μπορεί να μη θεωρώ αυτό το βιβλίο το καλύτερό της (προτιμώ την Ιστορία της Πορφυρής Δούλης, τον Τυφλό Δολοφόνο ή το Όρυξ και Κρέικ), ωστόσο θαυμάζω απεριόριστα το πνεύμα της, την ευφυΐα, τη φαντασία, την τόλμη, γενικά το συγγραφικό ταλέντο της, αλλά και εκτιμώ τη φεμινιστική και οικολογική της στάση. Χάρηκα αφάνταστα που την συνάντησα τον Σεπτέμβρη (νομίζω) του 2014 και απόκτησα την ιδιόχειρη αφιέρωσή της, και εύχομαι με όλη μου την καρδιά να εξακολουθήσει να γράφει για πολλά-πολλά χρόνια ακόμη!