ΣΑΝ ΔΙΑΒΕΙΣ ΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΣΟΒΕΤΟ, Μόνικα Σαβουλέσκου-Βουδούρη

Όταν η νύχτα καταφτάνει με απόλυτη ακρίβεια, τυφλή μπροστά στου καθενός τις έγνοιες…

Γράφει η Αγγελική Μπούλιαρη-Αργυράκη

Φιλόλογος-συγγραφέας 

ΣΑΝ ΔΙΑΒΕΙΣ ΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΣΟΒΕΤΟ

Είδος:             Σύγχρονη Μεταφρασμένη Λογοτεχνία

Συγγραφέας: ΜΟΝΙΚΑ ΣΑΒΟΥΛΕΣΚΟΥ-ΒΟΥΔΟΥΡΗ

Σελίδες:         226

Εκδόσεις:      Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 2018

Το βιβλίο ΣΑΝ ΔΙΑΒΕΙΣ ΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΣΟΒΕΤΟ*, της ΜΟΝΙΚΑ ΣΑΒΟΥΛΕΣΚΟΥ-ΒΟΥΔΟΥΡΗ, είναι η ιστορία της Μαρίζας, μιας γυναίκας μόνης με ένα παιδί, από τη Ρουμανία, μιας πολιτικά αυτο-εξόριστης, που από τα συναπαντήματα της τύχης, καταλήγει να γίνει διαρκής μετανάστρια. Είναι επίσης, η ιστορία της οικογένειάς της, καθώς και φίλων και συνεργατών, με τους οποίους τη συνδέει η κοινή μοίρα του πολιτικού εξόριστου, που αναγκάζεται να μεταναστεύει από τον έναν τόπο στον άλλον, μέχρι να βρει μια νέα πατρίδα.

Το σωστότερο θα ήταν να πω μέχρι να βρει μια νέα θέση στον κόσμο, μια γωνίτσα σ’ έναν τόπο, που να μπορεί να την αποκαλέσει «σπίτι» του. Γιατί πατρίδα νέα δεν θα βρει, ούτε στην παλιά θα μπορεί να γυρίσει. Κι αν γίνει κάποτε η επιστροφή αυτή, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο, και το συναίσθημα «ότι εδώ ανήκε πάντα» δεν θα υπάρχει πλέον.

Η έννοια της πατρίδας, η ανάμνηση εκείνου του γενέθλιου τόπου, δεν θα ταιριάζει μ’ αυτό που τώρα βλέπουν τα μάτια, και θα παραμείνει αυτό ακριβώς, μια ανάμνηση, μια εικόνα στη φαντασία του εξόριστου και του περιπλανώμενου. Μια εικόνα φτιαγμένη από τις όλο και πιο παλιές και ξεθωριασμένες μνήμες, αλλά και από τα στοιχεία που γεννάει η επιθυμία, η νοσταλγία, οι διαφορετικές γνώμες, εντυπώσεις και περιγραφές τρίτων προσώπων, και τέλος, η επιλεκτικότητα της μνήμης.

Η αφήγηση είναι κυρίως σε πρώτο πρόσωπο, με πολλούς αφηγητές, εκτός από έξι κεφάλαια, στα οποία η αφήγηση γίνεται μεν σε τρίτο πρόσωπο, όμως αφορά στην Μαρίζα. Την κυρίαρχη ιστορία της Μαρίζας πλαισιώνουν οι υπόλοιποι αφηγητές, οι οποίοι με τις μικρότερες ιστορίες τους, ο καθένας με τη δική του οπτική και συμμετοχή σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, εξηγούν, συμπληρώνουν και ολοκληρώνουν την ιστορία της βασικής ηρωΐδας του βιβλίου.

Το βιβλίο, με τις αναδρομές στο παρελθόν, καλύπτει ένα ευρύ χρονικό διάστημα, από  το 1955 (παιδικές αναμνήσεις), έως το 2015. Αρχίζει και τελειώνει με την ίδια περίπου σκηνή, στην Αθήνα, 2014-2015. Διατρέχει τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες, Ρουμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, και μία αφρικανική, Νότια Αφρική.

Η γραφή είναι σπειροειδής. Η μεγαλύτερη ιστορία, της Μαρίζας, συμπεριλαμβάνει μικρότερες ιστορίες, σαν ένας μεγάλος κύκλος που περικλείει κι άλλους μικρότερους κύκλους, ακριβώς όπως συμβαίνει και στη ζωή: Ο καθένας μας εστιάζει στην προσωπική του πορεία, ταυτοχρόνως, όμως, όπως είναι φυσικό, συναντιέται με πολλούς ανθρώπους, από τους οποίους άλλοι θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του και άλλοι όχι, οι περισσότεροι θα φύγουν και κάποιοι θα μείνουν για πάντα. Πρόκειται για τους παράλληλους κόσμους, ή για τους άλλους κόσμους πέρα από τον δικό μας, που η ίδια η συγγραφέας αναφέρει συχνά στο βιβλίο της δια στόματος των ηρώων της.

Με τις μικρότερες ιστορίες του βιβλίου, η συγγραφέας αριστοτεχνικά συνθέτει, με ευαισθησία και ανθρωπιά, μια μεγαλύτερη, γνωρίζει στον αναγνώστη το παρελθόν των ηρώων και προκαλεί την αυθόρμητη συμπάθεια, τη συγκίνηση και την αγωνία για την τύχη τους, ενώ διακρίνει την ανοχή από τη συμπόνοια.

Η συγγραφέας παρουσιάζει τους ήρωές της, όπως ήταν πριν από το σήμερα της ανάγκης, της έκκλησης για βοήθεια, της τρικυμίας της ζωής, και βοηθά τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι ο κάθε εξόριστος, πριν αναγκαστεί να μεταναστεύσει, ήταν κι αυτός μια ανθρώπινη ύπαρξη με σπίτι και οικογένεια, ήταν γνώστης μιας τέχνης ή επιστήμης, είχε ίσως ιδιαίτερα ταλέντα και ικανότητες. Η ζωή του κάθε μετανάστη/πρόσφυγα/εξόριστου δεν ξεκινάει τη στιγμή που στέκεται δειλός, φοβισμένος, πεινασμένος και στην ουσία άστεγος, μπροστά σε κάποιον κρατικό υπεύθυνο της χώρας που τον φιλοξενεί.

Κι ακόμη, η συγγραφέας βοηθά τον αναγνώστη να συμπεράνει πως της τύχης τα γυρίσματα δεν εξασφαλίζουν κανέναν από τις διαθέσεις της μοίρας. Με μια μικρή, ανεπαίσθητη κίνηση της τύχης, ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί στην ίδια θέση εκείνου που στέκεται μπροστά σε έναν υπάλληλο και αγωνιά για το τι θα φάει και πού θα κοιμηθεί, καθώς η νύχτα καταφτάνει με απόλυτη ακρίβεια, τυφλή μπροστά στου καθενός τις έγνοιες.

Το βιβλίο ΣΑΝ ΔΙΑΒΕΙΣ ΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΣΟΒΕΤΟ, της ΜΟΝΙΚΑΣ ΣΑΒΟΥΛΕΣΚΟΥ-ΒΟΥΔΟΥΡΗ, θίγει θέματα όπως ο έρωτας και η μοναξιά, η φιλία και η οικογένεια, η μητρική αγάπη, η υιοθεσία, η κοινωνική προσφορά, η πατρίδα και τα πολιτικά συστήματα, και πάνω απ’ όλα, ο αδιάκοπος αγώνας του ανθρώπου να στεριώσει κάπου με Ελευθερία, Ειρήνη, και Αγάπη.

Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Έφτασαν στο Hoog Catarijne. Ήταν το εμπορικό κέντρο της πόλης και ξεχείλιζε από κίνηση. Όλα τα μαγαζιά ήταν ανοιχτά. Οι βιτρίνες ήταν κατάφωτες αυτή την ώρα του μεγάλου συνωστισμού. Σταμάτησαν μπροστά σε μια καντίνα όπου πουλούσαν χάμπουργκερ και πατάτες τηγανητές. Η Μαρίζα ψαχούλεψε στην τσάντα της. Ανακάλυψε δυο δολάρια, λαθραία νομίσματα, παράνομα, που τα είχε ανταλλάξει με φόβο και τρόμο, ενώ η καρδιά της πήγαινε να σπάσει στο στήθος, από κάποιους ξένους τουρίστες, προτού φύγει από τη Ρουμανία. Είπε του νεαρού στην καντίνα ότι δεν έχει ολλανδικά νομίσματα. Το αγόρι τις κοίταξε καλά-καλά. Δεν έμοιαζαν ζητιάνες. Τον έκαναν ωστόσο να νιώθει άβολα. Πήγε να ρωτήσει το αφεντικό του. Ένας σκουρόχρωμος άντρας, μάλλον από το Σουρινάμ, τις πλησίασε. Ήταν ο καταστηματάρχης.

«Από πού είστε;»

«Από τη Ρουμανία».

Της επέστρεψε τα δύο δολάρια και τους έδωσε μια μερίδα τηγανητές πατάτες.

Το παιδί δεν είχε φάει από το πρωί. […]

Ο Σουριναμέζος δεν τις άφηνε από τα μάτια του. Τις παρακολουθούσε σκεφτικός με μια θλίψη να του σκεπάζει το βλέμμα.

«Εδώ, πίσω από το εμπορικό αυτό κέντρο», τους είπε όταν το παιδί πέταξε το σακουλάκι σ’ ένα καλάθι, «είναι ένα μοναστήρι. Δοκιμάστε την τύχη σας εκεί. Είναι πολύ κοντά. Αμέσως μετά, αφού διαβείτε τη γέφυρα του Σοβέτο».

*Η γέφυρα του Σοβέτο βρίσκεται στην Ουτρέχτη. Το όνομά της είναι παρμένο από το γκέτο μαύρου πληθυσμού στο Γιοχάνεσμπουργκ. Αποτελεί σύμβολο της οδυνηρής συνύπαρξης δύο διαφορετικών κόσμων υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ (1976). Για διαφόρους λόγους, συνδέεται με τις ζωές των ηρώων του βιβλίου.

Σημείωση: Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα Α-τύπος #02 Δεκέμβριος 2019