Συνέντευξη της Αγγελικής Μπούλιαρη στην Κλειώ Τσαλαπάτη
για το blog της "Φίλοι της Λογοτεχνίας"
Συνέντευξη με την ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΟΥΛΙΑΡΗ - Γράφει η Κλειώ Τσαλαπάτη
1) Αγαπητή κ. Μπούλιαρη, μας έχετε ήδη
χαρίσει πέντε εξαιρετικά βιβλία πεζογραφίας και ποίησης, ενώ πρόσφατα
κυκλοφόρησε το νέο μυθιστόρημά σας με τίτλο «Δραπέτες Του Ονείρου».
Ποιό ήταν το έναυσμα για την ενασχόλησή σας με τον κόσμο της λογοτεχνίας
και το αντικείμενο της συγγραφής;
Κατ’ αρχήν, σας ευχαριστώ κι εγώ για τα
καλά σας λόγια και για τη συνέντευξη αυτή.
Αγάπησα τα βιβλία και το διάβασμα από
νωρίς. Τα βιβλία αποτελούσαν παρηγοριά και καταφυγή σ’ έναν κόσμο που συνήθως
φαντάζει δύσκολος στα παιδικά μάτια. Σύντομα ένιωσα την ανάγκη να εκφραστώ μέσω
της γραφής, και να δημιουργήσω τις δικές μου ιστορίες κινώντας έτσι τους
χαρακτήρες ώστε να επέρχεται δικαίωση και ισορροπία.
2) Από πού αντλείτε την έμπνευση για κάθε
έργο σας και κάθε χαρακτήρα και πόσο δύσκολο είναι να συγκεντρώσετε τις
απαραίτητες πληροφορίες, όταν αυτές απαιτούνται, ώστε να συνδυάσετε τυχόν
ιστορικά γεγονότα, τόπους και μυθοπλασία στα βιβλία σας;
Η ίδια η ζωή είναι ανεξάντλητη πηγή
ερεθισμάτων και έμπνευσης. Οι άνθρωποι γύρω μας προσφέρουν τα καλούπια για τη
δημιουργία των χαρακτήρων μου. Μέχρι στιγμής, δεν έχω δυσκολευτεί να
συγκεντρώσω τις απαιτούμενες ιστορικές πληροφορίες για τα βιβλία μου, ίσως
επειδή δεν έχω καταπιαστεί με αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα. Παρόλα αυτά, έχει
χρειαστεί να κάνω μια σχετική έρευνα για να συγκεντρώσω άλλου είδους
πληροφορίες, όπως νομικές, ιατρικές ή κοινωνιολογικές. Ευτυχώς σήμερα βρίσκει
κανείς τα πάντα.
3) Συνήθως, οι περισσότεροι συγγραφείς
έχουν σπουδάσει κάποιο αντικείμενο, είτε ασκούν ως επάγγελμα κάτι εντελώς διαφορετικό
από την συγγραφική τους ιδιότητα. Θα θέλατε να μας μιλήσετε σχετικά με αυτό και
να μας πείτε πόσο αρμονικός είναι ο συνδυασμός όλων αυτών και κατά πόσο
αλληλοεπηρεάζονται οι επιμέρους ιδιότητές σας;
Οι σπουδές μου και η δια βίου μάθηση την
οποία ακολουθώ πιστά ήταν και είναι σε απόλυτη αρμονία με την συγγραφή. Το ίδιο
θα έλεγα και για τη θητεία μου στη Μέση Εκπαίδευση ως εκπαιδευτικού. Μια κάποια
«δυσαρμονία» θα εντόπιζα στην αρχή της πορείας μου ως εργαζομένης, όταν υπήρξα
ιδιωτική υπάλληλος σε εταιρεία. Αλλά και από εκεί αποκόμισα πολλές χρήσιμες για
τη συγγραφή εμπειρίες και γνώση, καθώς βρισκόμουν μέσα σ’ ένα συχνά
ανταγωνιστικό πεδίο και δεν ήμουν ασφαλής και προστατευμένη εντός μιας σχολικής
αίθουσας.
4) Έχετε συμπεριλάβει ποτέ στα βιβλία σας
κάποια προσωπικά σας βιώματα; Πόσο εύκολο, ή επώδυνο ήταν αυτό και πόσο εφικτή
ήταν η αντικειμενική προσέγγισή τους συγγραφικά;
Φυσικά και έχω συμπεριλάβει, και να
σημειώσω εδώ ότι δεν είναι απαραίτητο να πρόκειται πάντα για αρνητικά βιώματα.
Βεβαίως, η δυσκολία και η οδύνη έγκεινται αποκλειστικά στο πόσο επώδυνο υπήρξε
το βίωμα αυτό. Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν πρόκειται για προσωπικό βίωμα, η απόδοση
ενός τραυματικού γεγονότος είναι πάντα επώδυνη. Και δεν ξέρω αν υπάρχει
αντικειμενική προσέγγιση, αφού ο συγγραφέας φωτίζει τα πρόσωπα και τις
καταστάσεις με τον δικό του τρόπο.
5) Στα βιβλία σας έχετε καταπιαστεί με
πολλά και διαφορετικά θέματα, ενώ κυρίαρχο ρόλο παίζει η ανθρώπινη φύση και οι
κοινωνικές σχέσεις. Θεωρείτε, ίσως, ότι η ίδια η ζωή αποτελεί μια σημαντική και
ανεξάντλητη "πηγή ιδεών" για έναν συγγραφέα;
Έχετε απόλυτο δίκιο λέγοντας ότι στα
βιβλία μου κυριαρχούν οι ανθρώπινες σχέσεις. Αλλά δεν είναι μόνο η ανθρώπινη
φύση που με απασχολεί αλλά και η Φύση γύρω μας. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο επειδή
η ζωή είναι ανεξάντλητη πηγή ιδεών, αλλά και επειδή αγαπώ τον Άνθρωπο και τη
Φύση, και πιστεύω ότι η ισορροπία και η ευτυχία μας επιτυγχάνεται όταν ζούμε
αρμονικά με τους συνανθρώπους μας και το περιβάλλον μας.
6) Πιστεύετε πως το επιστημονικό υπόβαθρο
είναι απαραίτητο για τη συγγραφή ενός βιβλίου, ή αρκεί το έμφυτο συγγραφικό
ταλέντο, η φαντασία και οι εμπειρίες του συγγραφέα;
Γίνεται πολύς λόγος για το ρόλο της
επιστημονικής κατάρτισης και του ταλέντου στη διαδικασία της συγγραφής. Πιστεύω
πάνω απ’ όλα στην ψυχή του συγγραφέα, στο ταλέντο του, αλλά και στην
εργατικότητά του.
7) Υπάρχει κάποιο μοτίβο ως προς το πότε
σας "επισκέπτεται" η συγγραφική σας έμπνευση; Υπάρχει
κάποια συγκεκριμένη ώρα, διάθεση, ή τόπος ίσως, που να σας προδιαθέτει να
γράψετε, ή είναι κάτι που "ρέει" αβίαστα από μέσα σας
συνέχεια;
Η έμπνευση είναι μια μοναχική υπόθεση
συναισθημάτων και συλλογισμών, και, θα ’λεγα, πρωινή, όταν το μυαλό είναι
καθαρό.
8) Όταν ολοκληρώνετε ένα νέο βιβλίο σας
αρκείστε στη δική σας μόνο γνώμη και αξιολόγηση, πριν προχωρήσετε στην έκδοσή
του, ή αναζητάτε πρώτα την άποψη κάποιου οικείου σας προσώπου του οποίου την
κρίση εμπιστεύεστε;
Ναι, υπάρχουν ένα-δυο πρόσωπα που
διαβάζουν τα χειρόγραφα για όσες φορές ξαναγράψω το βιβλίο.
9) Από τα πέντε έργα σας υπάρχει
κάποιο το οποίο ξεχωρίζετε, στο οποίο ίσως έχετε μεγαλύτερη αδυναμία και γιατί;
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το κάθε βιβλίο σας και, γιατί όχι, την
ιστορία "πίσω από την ιστορία" του καθενός;
Εδώ ισχύουν τα λεγόμενα για τα δάχτυλα του
χεριού, ότι όποιο κι αν κόψεις, πονάει το ίδιο, ή για τα παιδιά, ότι όλα τα
αγαπάς το ίδιο… Όλα τα βιβλία μου τα αγαπώ αν και δεν μπορώ να τα αναφέρω όλα
για να μην κουράσω. Ωστόσο, ας πούμε ότι το πρώτο μου βιβλίο «Πόσο λαμπερός ο
ήλιος, πόσο κίτρινα τα τρόλεϊ» είναι ξεχωριστό για τη συγκίνηση και την
αναστάτωση που ένιωσα όταν το αντίκρισα πρώτη φορά στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου.
Η νουβέλα «Εγώ αγαπώ, αυτή καπνίζει», πιστεύω ότι αποδίδει με συγκινητικό τρόπο
τον συναισθηματικό κόσμο μιας μεσήλικης γυναίκας που κάνει τον απολογισμό της.
Τέλος, οι «Δραπέτες του ονείρου», που μόλις κυκλοφόρησαν, είναι σαν το
νεογέννητο που κρατάς με λαχτάρα στην αγκαλιά σου και το κοιτάς σαν ένα θαύμα!
10) Η συγγραφέας Αγγελική Μπούλιαρη
βρίσκει το χρόνο να διαβάζει και για δική της ευχαρίστηση και όχι μόνο για
έρευνα πάνω σε κάποιο μελλοντικό βιβλίο της; Εφόσον συμβαίνει αυτό, ποιό είδος
λογοτεχνίας προτιμάτε περισσότερο ως αναγνώστρια και γιατί;
Βεβαίως, πάντα διαβάζω ελληνική και ξένη
λογοτεχνία. Μου αρέσει το μυθιστόρημα, σχεδόν όλα τα είδη – σύγχρονο,
κοινωνικό, αστυνομικό, ψυχολογικό, ιστορικό – το διήγημα, η νουβέλα και φυσικά
η ποίηση. Διαβάζω, επίσης, ιστορία, ψυχολογία, φιλοσοφία και βιογραφίες.
Οτιδήποτε είναι ενδιαφέρον αλλά και καλογραμμένο.
11) Ποιά είναι τα αγαπημένα σας βιβλία και
συγγραφείς; Θεωρείτε ότι έχετε δεχθεί επιρροές από κάποιους ομότεχνούς σας,
έλληνες ή ξένους, σύγχρονους ή κλασσικούς, στο δικό σας τρόπο γραφής, ύφους ή
θεματολογίας;
Σίγουρα έχω δεχτεί επιρροές. Άλλωστε,
«ουδέν καινόν υπό τον ήλιον». Ωστόσο, η ίδια δεν είμαι σε θέση να διακρίνω
αυτές τις επιρροές στα γραπτά μου. Αγαπημένοι μου είναι πολλοί έλληνες και ξένοι
συγγραφείς, παλιοί και σύγχρονοι, και συχνά καταφεύγω στην ποίηση και στους
κλασικούς συγγραφείς. Ας αναφέρω μόνο τον Αλμπέρ Καμύ και τον Έρνεστ
Χεμινγουαίη που σημάδεψαν την εφηβεία μου.
12) Από την ελληνική και παγκόσμια
λογοτεχνία υπάρχει κάποιο βιβλίο το οποίο έχετε λατρέψει, το οποίο "ζηλεύετε"
ως λογοτεχνικό έργο και που θα θέλατε, ή ονειρεύεστε να έχετε συγγράψει
εσείς;
Ναι. Έχω ζηλέψει το μυθιστόρημα «Και το
λίγο φως στη νύχτα φτάνει», του Καναδού Ματ Κοέν, και τη συλλογή διηγημάτων της
επίσης Καναδής Άλις Μονρό «Μ’ αγαπάει, δεν μ’ αγαπάει», για την ατμόσφαιρα που
δημιουργούν και τον δεξιοτεχνικό τρόπο που αναδεικνύονται σταδιακά οι
χαρακτήρες και ο ψυχικός τους κόσμος, καθώς και η εξέλιξη των γεγονότων.
13) Πιστεύετε πως ο συγγραφέας πρέπει να
ταξιδεύει ώστε να έχει κάποια βιώματα από τις χώρες και τις τοποθεσίες τις
οποίες, τυχόν, περιγράφει στα βιβλία του και πόσο εφικτό είναι αυτό στην πράξη
κατά τη γνώμη σας; Είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο, απλά και μόνο, για την "διεύρυνση
των οριζόντων" του;
Δεν είναι απαραίτητο. Θέλω να πω ίσως
κάποιος να μην αγαπάει τα ταξίδια. Προσωπικά λατρεύω τα ταξίδια, μου αρέσει να
γνωρίζω ανθρώπους, τόπους και πολιτισμούς. Λατρεύω και τη φύση, οπότε και μια
μικρή απόδραση σ’ ένα από τα χιλιάδες υπέροχα τοπία της πατρίδας μας με
αναζωογονεί. Οποιοδήποτε ταξίδι, μεγάλο ή μικρό, ξυπνάει το μυαλό μου και θέτει
σε λειτουργία ένα πεδίο του που αγνοούσα ότι υπάρχει μέχρι εκείνη τη στιγμή.
14) Θεωρείτε ότι ο συγγραφέας θα πρέπει να
ασχολείται με διαφορετικά είδη λογοτεχνίας και να "πειραματίζεται"
θεματολογικά, ρισκάροντας το υπάρχον αναγνωστικό του κοινό, ή θα όφειλε να
εμμένει στο είδος που τον έχει καθιερώσει;
Πιστεύω ότι ο συγγραφέας είναι καλύτερα να
διατηρεί την αυτονομία του ως προς το τι θέλει να γράψει και να μην επηρεάζεται
από αριθμούς, στατιστικές και ρίσκα. Αν θέλει να πειραματιστεί με ένα νέο είδος
ή με έναν άλλον τρόπο γραφής, ας το κάνει. Ο συγγραφέας έχει το δικό του
μυστικό κόσμο στον οποίο είναι κυρίαρχος. Ας αφήσουμε την αγορά και τους
κανόνες της έξω απ’ αυτόν.
15) Πιστεύετε πως οι συγγραφείς οφείλουν
να προβληματίζουν τους αναγνώστες "κεντρίζοντας" τη σκέψη
τους, ή ο σκοπός των βιβλίων τους θα έπρεπε να είναι καθαρά και μόνο
ψυχαγωγικός; Εσείς, ποιά μηνύματα επιδιώκετε να "περάσετε"
στους αναγνώστες σας και σε ποιό είδος αναγνωστικού κοινού, συνήθως,
απευθύνεστε μέσα από το συγγραφικό έργο σας;
Κάθε βιβλίο έχει το κοινό του και κάθε
συγγραφέας τους αναγνώστες του. Άλλα βιβλία διασκεδάζουν, άλλα πληροφορούν,
κάποια προβληματίζουν. Όλα συνεισφέρουν στην σκέψη και ωριμότητα του αναγνώστη.
Συνειδητά δεν επιδιώκω να περάσω μηνύματα ή πολύ περισσότερο διδάγματα, έχω
όμως τις «εμμονές» μου, τις οποίες ο κάθε αναγνώστης ανακαλύπτει και ερμηνεύει
με το δικό του τρόπο. Ιστορίες αφηγούμαι και απευθύνομαι σε ένα ευρύ, από άποψη
ηλικίας, κοινό που δεν είναι αποκλειστικά γυναικείο. Με χαρά μου έχω
διαπιστώσει ότι με διαβάζουν και νέοι και γηραιότεροι, και άντρες και γυναίκες.
16) Θεωρείτε πως η σύγχρονη πραγματικότητα
μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για ένα συγγραφέα και, ειδικότερα, οι
τόσο δύσκολες καταστάσεις που βιώνουμε τελευταία στην πατρίδα μας; Ή μήπως το
ζητούμενο από τους αναγνώστες είναι ακριβώς η "φυγή" από αυτήν
την ζοφερή πραγματικότητα;
Ναι, γιατί όχι; Άλλωστε, λένε ότι η Τέχνη ανθίζει
μέσα στις δυσκολίες. Είμαι υπέρ του ρεαλισμού και νομίζω ότι καλή είναι η
«φυγή» για τον αναγνώστη, αλλά αυτή μπορεί να επιτευχθεί και μέσα από μια
ρεαλιστική ιστορία και όχι μέσα από μια εντελώς εξωπραγματική κατάσταση.
17) Είχατε κάποιους "ενδοιασμούς"
όταν αποφασίσατε να δώσετε το πρώτο σας βιβλίο προς έκδοση; Αγωνιούσατε ως προς
την αποδοχή που θα τύχαινε από το αναγνωστικό κοινό; Η θεματολογία των
περισσοτέρων βιβλίων σας, πιστεύετε πως παίζει τον δικό της ρόλο στην αποδοχή
αυτή;
Σαφώς αγωνιούσα αρχικά να τύχω της
αποδοχής κάποιου εκδότη και στη συνέχεια του αναγνωστικού κοινού. Αν κρίνω από
τις αρνητικές απαντητικές επιστολές κάποιων εκδοτών στο ξεκίνημά μου, μάλλον η
θεματολογία μου δεν ήταν της αρεσκείας τους. Ωστόσο επέμεινα και τελικά βρέθηκαν
οι εκδότες και το αντίστοιχο κοινό που αγκάλιασαν τα γραπτά μου. Κάποιοι
«ενδοιασμοί» ή καλύτερα ας πω «μια παύση», ήρθε λίγο μετά την κυκλοφορία των
δύο πρώτων μου βιβλίων, όταν έπρεπε να εξοικειωθώ με την έκθεση και να μάθω να
αντιμετωπίζω τα θετικά και ενδεχομένως αρνητικά αποτελέσματά της. Αλλά,
ευτυχώς, όπως διαπιστώσατε, ξεπέρασα τον σκόπελο, και συνέχισα να γράφω, γιατί
πέρα από οτιδήποτε άλλο, αυτό ήθελα να κάνω.
18) Εσείς, με την έως τώρα πείρα σας
στον χώρο της συγγραφής, τί θα συμβουλεύατε όλους τους νέους επίδοξους
συγγραφείς, που ονειρεύονται να δουν κάποτε ένα βιβλίο τους στις προθήκες των
βιβλιοπωλείων και, ιδιαίτερα, εν μέσω αυτής της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας;
Αν και συχνά η οικογένειά μου και οι φίλοι
μού προσάπτουν «δασκαλίστικη» συμπεριφορά, λόγω της ιδιότητάς μου της
εκπαιδευτικού, ωστόσο δεν νομίζω ότι έχω πολλές συμβουλές να δώσω. Αν
πραγματικά καίγονται να εκφραστούν, τότε ας προχωρήσουν με επιμονή και
εργατικότητα. Ίσως ο πιο κατάλληλος να τους μιλήσει να είναι ο Τσαρλς
Μπουκόφσκι με το γνωστό του κείμενο περί συγγραφής.
19) Κλείνοντας και, αφού σας ευχαριστήσω
θερμά για την τιμή της παραχώρησης αυτής της συνέντευξης, θα ήθελα να σας
ευχηθώ ολόψυχα καλή επιτυχία σε όλα σας τα βιβλία αλλά, ειδικότερα, στο νέο
μυθιστόρημά σας «Δραπέτες Του Ονείρου», και να σας ρωτήσω
για τα άμεσα συγγραφικά σας σχέδια. Τί να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον;
Μα τι άλλο; Ένα νέο μυθιστόρημα.
Σας ευχαριστώ κι εγώ θερμά για τις ευχές
σας και τη συνέντευξη αυτή, και σας εύχομαι καλή συνέχεια στο αξιόλογο έργο σας
για την προβολή της ελληνικής λογοτεχνίας.
