ALICE MUNRO, Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2003
Μετάφραση: Σοφία Σκουλικάρη
Σελίδες: 448
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
1. Μ' αγαπάει δεν μ' αγαπάει
2. Πλωτή γέφυρα
3. Οικογενειακά έπιπλα
4. Παρηγοριά
5. Τσουκνίδες
6. Ποστ εντ Μπιμ
7. Αυτό που μένει
8. Κουίνι
9. Πέρασε η αρκούδα το βουνό
Στο κείμενο που ακολουθεί θα αναφερθώ εν συντομία σε τρεις από τις ιστορίες της συλλογής «Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει».
Μ’ ΑΓΑΠΑΕΙ ΔΕΝ Μ’ ΑΓΑΠΑΕΙ, σελ.11
Είναι η πρώτη ιστορία της συλλογής η οποία δίνει και τον τίτλο του βιβλίου.
Η Τζοάνα είναι μια απλή γυναίκα, ανύπαντρη, που εργάζεται ως οικονόμος. Η ζωή της αλλάζει όταν δύο έφηβες σκαρώνουν εις βάρος της μια φάρσα, η οποία ωστόσο την σπρώχνει προς αυτό που πάντα επιθυμούσε.
Κατά την εξέλιξη της ιστορίας, ο αναγνώστης διακατέχεται από κάποιου είδους αγωνία από τη στιγμή που αντιλαμβάνεται ότι η Τζοάνα είναι «θύμα» μιας φάρσας και ενεργεί με τον τρόπο που ενεργεί, αγωνία την οποία διαδέχεται ανακούφιση στις τελευταίες σελίδες.
Ωστόσο, δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε το δυναμισμό και την αποφασιστικότητα της Τζοάνας στο χειρισμό της σχέσης της με τον Κεν Μπουντρό. Όσο και αν γνωρίζουμε ότι αυτές οι ιδιότητες είναι πιο έντονες επειδή βασίζονται σε μια ψευδή υπόθεση, θα πρέπει να ενυπήρχαν στο χαρακτήρα της, αλλά απλώς χρειάζονταν μια ώθηση από κάπου για να ανέλθουν στη επιφάνεια και να χρησιμοποιηθούν.
Αυτήν ακριβώς την ώθηση στη συμπεριφορά και στη ζωή της Τζοάνας δίνει η φάρσα των δύο κοριτσιών.
Η ιστορία κλείνει με τη φράση: «Δεν πρέπει να ρωτάς, απαγορεύεται σε μας να γνωρίζουμε, τι επιφυλάσσει η μοίρα στον καθένα».
ΠΟΣΤ ΕΝΤ ΜΠΙΜ, σελ. 259
Ο αμετάφραστος τίτλος (Κολώνα και δοκάρι) υπονοεί το Σπίτι, για την αρχιτεκτονική του οποίου είναι ιδιαίτερα περήφανος ο Μπρένταν και το οποίο αντιπροσωπεύει άνοδο σε καλή θέση στην κοινωνική βαθμίδα.
Ο Μπρένταν είναι καθηγητής σε πανεπιστήμιο, στο Βόρειο Βανκούβερ, παντρεμένος με την κατά 12 χρόνια νεότερή του Λόρνα , με την οποία έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Οι ρόλοι τους στην οικογένεια είναι ξεκάθαροι. Ο Μπρένταν εργάζεται και συντηρεί την οικογένεια. Η Λόρνα έχει αναλάβει το σπίτι και τα παιδιά και υφίσταται τον έλεγχο του Μπρένταν, ο οποίος προσπαθεί να την κρατήσει μακριά από το λαϊκό και έτσι κι αλλιώς σύντομο παρελθόν της. Έχει βελτιώσει τους τρόπους της, την ομιλία και την προφορά της, και εκτελεί τα καθήκοντά της με συνέπεια. Αν ξεχάσει, παραλείψει ή δεν κάνει κάτι σωστά, ο Μπρένταν είναι πάντα σε εγρήγορση, να της το θυμίσει ή να την επιπλήξει.
Στην ιστορία υπάρχει και ο Λάιονελ. Για την ακρίβεια η ιστορία αρχίζει με τον Λάιονελ. Είναι παλιός φοιτητής του Μπρένταν, αντιμετώπισε κάποια ψυχολογικά προβλήματα και νοσηλεύθηκε σε ψυχιατρική κλινική. Μένει ενάμισι χιλιόμετρο από το σπίτι του ζευγαριού και τους επισκέπτεται τακτικά. Στέλνει στη Λόρνα ποιήματα τα οποία εκείνη κρατάει κρυφά. Ο Μπρένταν γνωρίζει ότι στον Λάιονελ αρέσει η Λόρνα, όμως, σίγουρος για τα κεκτημένα του, δεν ενοχλείται και το διασκεδάζει.
Έτσι έχουν τα πράγματα όταν ξαφνικά εμφανίζεται από το παρελθόν η εξαδέρφη της Λόρνα, η Πόλι, με τη λαϊκή της προφορά και συμπεριφορά για να ζητήσει φιλοξενία και βοήθεια για να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Ουδόλως εντυπωσιασμένη από το καμάρι του Μπρένταν, το Σπίτι, αναστατώνει την ωραία τάξη του. Εκείνος πάλι, αντίθετα με την περίπτωση του Λάιονελ, νιώθει να απειλείται από την Πόλι και θέλει να την ξεφορτωθεί το συντομότερο.
Το ζευγάρι πηγαίνει στο Οκανάγκαν για να παραστεί σε ένα γάμο και κατ’ απαίτηση του Μπρένταν, η Πόλι δεν πηγαίνει μαζί τους.
Παρακολουθούμε την εφιαλτική για τη Λόρνα επιστροφή τους στο Σπίτι, εξαιτίας των δυσοίωνων σκέψεων και συναισθημάτων που τη διακατέχουν σ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Φοβάται ότι η ξαδέρφη της, απελπισμένη που δεν βρήκε μια γωνιά στην οικογένειά τους, μια ελπίδα για να αλλάξει ζωή, θα αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Και τότε κάνει ένα μυστικό παζάρι, μια υπόσχεση-προσφορά-τάμα. Είναι πρόθυμη να θυσιάσει οτιδήποτε – εκτός από τα παιδιά της – αρκεί να βρει την Πόλι ζωντανή…
Η ιστορία αυτή είναι κάπως σαν παραλλαγή του ΠΟΣΤ ΕΝΤ ΜΠΙΜ.
Η Κρίσι πηγαίνει να βρει τη μεγαλύτερη αδερφή της, την Κουίνι, που το έχει σκάσει εδώ και χρόνια με τον κύριο Βοργκίλα στο Τορόντο. Τώρα εκείνη λέγεται Λένα, και ο κύριος Βοργκίλα λέγεται Σταν και δεν είναι παρά ένας ηλικιωμένος που την κακομεταχειρίζεται, έστω και λεκτικά και με ηθικούς εκβιασμούς, και που καθόλου δεν χαίρεται με την εμφάνισή της Κρίσι στη ζωή του με την Κουίνι.
Η Κουίνι το σκάει ξανά, από τον κύριο Βοργκίλα αυτή τη φορά, και εξαφανίζεται.
Η Κρίσι την αναζητάει για χρόνια, μέχρι που αποφασίζει να αποδεχτεί, ότι όποια κι αν ήταν η Κουίνι, όπου κι αν ήταν, την είχε αφήσει πίσω της, την είχε ξεχάσει σ’ ένα παρελθόν που δεν είχε καμία σχέση με τη ζωή της σήμερα.
Τι με γοήτευσε στη γραφή της Άλις Μονρό:
Επικεντρώνεται στις ανθρώπινες σχέσεις, τις οποίες αφήνει να διαφανούν μέσα από την καθημερινή πραγματικότητα.
Έχει εξαιρετική οικονομία λόγου και δομή κειμένου.
Η γλώσσα είναι μεν απλή, αλλά εκφράζει πολυσύνθετα συναισθήματα, τα οποία σπάνια περιγράφονται, κυρίως υπονοούνται. Οι λέξεις της είναι καλά διαλεγμένες.
Τα διηγήματά της έχουν την πυκνότητα μιας νουβέλας, ακριβώς επειδή επιδεικνύει εξαιρετική οικονομία στη γλώσσα.
Συχνά μια μικρή παράγραφος δίνει πλήθος πληροφοριών. (π.χ. σελ. 263 – Ποστ εντ μπιμ - η επίσκεψη του Λάιονελ και η περιγραφή της ατμόσφαιρας στο σπίτι με τα δικά του μάτια, μας δίνει όλη την εικόνα της έγγαμης ζωής του ζευγαριού και των ρόλων του καθενός – η σύζυγος υπεύθυνη για το σπίτι και τα παιδιά, ο σύζυγος για το εισόδημα και την κοινωνική θέση).
Οι ιστορίες της Άλις Μονρό δονούν τα συναισθήματά μας καθώς περιγράφουν μέσα από διάφορα περιστατικά μια τραγική καθημερινότητα, η σημασία της οποίας μάλλον έχει υποτιμηθεί, αν και είναι αυτές οι καθημερινότητες που συνθέτουν τη ζωή μας. Η έλλειψη ευγένειας και καλοσύνης, υποχωρήσεις και συμβιβασμοί, απογοητεύσεις και πικρίες, που μαζεύονται στην ανθρώπινη ψυχή με το πέρασμα του χρόνου και την θλίβουν. Συχνά η Άλις Μονρό ισορροπεί αυτή τη θλίψη με την απόλαυση κάποιων απροσδόκητων χαρούμενων στιγμών στη ζωή των χαρακτήρων της.
Η
Άλις Μονρό είναι αριστοτέχνης της γραφής και ειδικότερα του διηγήματος. Έχει
εκδώσει έντεκα συλλογές διηγημάτων. Προσωπικά χάρηκα αφάνταστα, ως λάτρης των
μικρών ιστοριών, που της δόθηκε το βραβείο Νομπέλ, και γι’ αυτό το λόγο. Είναι η απάντηση σε όσους πιστεύουν ότι η
μικρή ιστορία είναι εύκολη ή ημιτελής, επειδή η έκτασή της δεν επιτρέπει να
παρουσιαστούν ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, σχέσεις και καταστάσεις. Είναι η
ζωντανή απόδειξη ότι τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει.
Ο
τρόπος που αρχίζει τις ιστορίες της η Άλις Μονρό, καθώς και το χρονικό σημείο
που διαλέγει κινεί το ενδιαφέρον αμέσως.
Δεξιοτέχνης και απόλυτος κυρίαρχος του κειμένου της, γνωρίζει καλά πώς
να αποσπάσει την προσοχή σου από την πρώτη κιόλας φράση, πώς να σε καθηλώσει
και να σε συγκινήσει. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία της θα εξελιχθεί κάθε άλλο προς
την κατεύθυνση που πιθανότατα έτρεξε η
φαντασία σου.
Εκείνη
κινεί τα νήματα με δεξιοτεχνία, εισάγει απροσδόκητα κι άλλους χαρακτήρες,
αφηγείται παλιά περιστατικά, μπλέκει τις αναμνήσεις με τη δράση στο παρόν, σε
ταξιδεύει με άνεση μπρος-πίσω στο χρόνο. Και πάνω απ’ όλα, πάντα υπάρχει ένα
μυστήριο γύρω από τα πρόσωπα, τις σχέσεις τους, τα γεγονότα, παρόμοιο μ’ εκείνο
ενός αστυνομικού μυθιστορήματος. Μερικές φορές, μια σύντομη φράση, ή ακόμα και
μια-δυο λέξεις είναι αρκετές για να προκαλέσουν ένα δυσοίωνο προαίσθημα, μιαν
ανησυχία, μια υποψία που μπορεί να διαψευστεί την τελευταία μόλις στιγμή,
γεννώντας το αίσθημα ανακούφισης κάποιου που μόλις γλίτωσε από του χάρου τα
δόντια.
Κατά την ανάγνωση των ιστοριών «Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει» και αφού είχα κάπως εξοικειωθεί με την τεχνοτροπία της, αναρωτήθηκα αρκετές φορές: «Τι μας κρύβει πάλι σ’ αυτή την ιστορία; Ποιαν αποκάλυψη μας επιφυλάσσει;» Από την άποψη αυτή, η Άλις Μονρό με ενθουσίασε σε όλες τις ιστορίες της, αν και φυσικά, όπως όλοι μας, προτιμώ κάποιες ιδιαιτέρως.
Βρήκα το τέλος των ιστοριών της εξίσου ενδιαφέρον με την αρχή τους. Κλείνει τις ιστορίες της, σαν να μην τις τελειώνει ακριβώς, κατά κάποιον τρόπο, με μια μικρή ασάφεια. Βάζει σε σκέψεις τον αναγνώστη, τον προβληματίζει, και το σίγουρο είναι πως συχνά και μετά το κλείσιμο του βιβλίου θα στριφογυρνούν στο μυαλό του οι χαρακτήρες και τα περιστατικά και πάνω απ’ όλα οι ανθρώπινες σχέσεις, τις οποίες η Άλις Μονρό, πραγματική ανατόμος της ψυχής, παρουσιάζει με εκπληκτική ακρίβεια στις σελίδες του βιβλίου της.
Μια Μεγάλη Συγγραφέας του καιρού μας!
