ΤΑ ΚΙΤΡΙΝΑ ΤΡΟΛΕΪ

Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 2023

ΑΝΔΡΑΣ ΠΡΟΤΥΠΟ, Τέσσας Δουλκέρη

ΑΝΔΡΑΣ ΠΡΟΤΥΠΟ(;)

Της Τέσσας Δουλκέρη
Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ
Α! Έκδοση 2017, Σελίδες 211

Με έναν ενδιαφέροντα τίτλο, - το ερωτηματικό δικό μου - και ένα εξίσου ενδιαφέρον εξώφυλλο, στο οποίο απεικονίζεται ένας νέος άνδρας με κοστούμι να αποχωρεί, εμείς βλέπουμε την πλάτη του, πιθανόν από μια αίθουσα συσκέψεων, αν κρίνουμε από το ελαφρώς τσαλακωμένο κοστούμι του και το λίγο γερμένο κεφάλι του, η συγγραφέας Τέσσα Δουλκέρη, μας συστήνει το βιβλίο της «Άνδρας Πρότυπο», από τις εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ. Ωστόσο, δεν είμαι σίγουρη αν επιχειρεί να μας συστήσει έναν άντρα πρότυπο ή να μας προβληματίσει πάνω στο θέμα. Επιλέγω τη δεύτερη εκδοχή.
Το αντρικό πρότυπο, λοιπόν, στο προσκήνιο. Ποιο ήταν κάποτε; Ποιο είναι σήμερα; Κάποτε ήταν ο άριστος, ο γενναίος πολεμιστής/στρατιώτης, ο πατριάρχης, ο κουβαλητής. Στις μέρες μας μάλλον περνάει κρίση ταυτότητας.
Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι ρόλοι των φύλων ήταν διακριτοί, μάλλον ξεκάθαρα οριοθετημένοι και σταθεροί. Άντρας κουβαλητής, γυναίκα στο σπίτι, στην υπηρεσία της οικογένειας. Από αυτό το σχήμα του άνδρα-κουβαλητή, που εξασφαλίζει τη γυναίκα και την οικογένειά του, περάσαμε στο πρότυπο του άντρα που μοιράζεται την καθημερινότητά του με την ισότιμη σύντροφό του και ασχολείται με τις συναισθηματικές και σεξουαλικές ανάγκες της.
Από τη δεκαετία του 1980, το παλαιό πρότυπο καταρρίπτεται, αμφισβητούνται οι μέχρι τότε ανδρικές προτεραιότητες, όπως π.χ. του οικογενειάρχη, και αναδεικνύονται άλλες, όπως επαγγελματική επιτυχία, πλούτος, καταναλωτισμός, έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση. Η στρατιωτική ανδροπρέπεια και αρρενωπότητα ξεπερνιέται, το αντρικό πρότυπο είναι πιο χαλαρό, τεχνοκρατικό.

Ας δούμε λοιπόν, το βιβλίο «Άνδρας Πρότυπο», της Τέσσας Δουλκέρη. Το έργο της είναι δομημένο θεατρικά, σε 3 Σκηνές και 5 Πράξεις.
Στην Πρώτη Σκηνή, γνωρίζουμε την 35άρα δημοσιογράφο, Αθηνά, η οποία θα πάρει συνέντευξη από τον Ίωνα Μότσαρη, ώριμο πολιτικό ετών 75, ο οποίος είχε αποσυρθεί από την δράση κατά την τελευταία 10ετία, κάνοντας αλλεπάλληλα ταξίδια στο εξωτερικό. Γνωρίζουμε επίσης την συνάδελφό της δημοσιογράφο, την νεαρότερη Νεκταρία. Οι δύο γυναίκες είναι εξαρχής διαφορετικά διατεθειμένες απέναντι στον Ίωνα Μότσαρη. Η πρώτη ευνοϊκά, η δεύτερη αρνητικά. Ο λόγος της συνέντευξης που θα ακολουθήσει και θα καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, είναι για να συστήσει στο κοινό έναν από του 20 υποψηφίους και κύριο διεκδικητή του βραβείου «Άνδρας της 10ετίας».
Ακολουθεί η Συνέντευξη. Μέσα από τις κατάλληλες ερωτήσεις της δημοσιογράφου, της Αθηνάς, ο παλαίμαχος πολιτικός αναλύει κατ’ αρχήν τους λόγους της Φυγής του (για να βρει την προσωπική του ισορροπία και να καθαρίσει το κάρμα του). Εξηγεί, επίσης, τι πιστεύει για το θέμα της πατρότητας και τι έπραξε ο ίδιος.
Στη συνέχεια, απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με την Άσκηση Εξουσίας. Θίγονται θέματα εξουσίας, ηγεσίας, συναλλαγών με ψηφοφόρους (ρουσφέτια), κατάστασης στα Πανεπιστήμια, συνεργασίας, ανταγωνισμού και τέλος ορισμού της επιτυχίας.
Κατόπιν, η Συνέντευξη προχωρά στο πεδίο των Σχέσεων. Ο Ίων Μότσαρης εκφράζει τις απόψεις του για την εικόνα της σύγχρονης γυναίκας, για τον Έρωτα και το Σεξ. Αναφέρεται σε παλαιότερες ερωτικές σχέσεις του αλλά και φιλικές, τόσο με άνδρες όσο και με γυναίκες.
Καθώς η Συνέντευξη προχωρά προς το τέλος της, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την καθημερινότητα του υποψηφίου (για το βραβείο), και τα μικρά πράγματα που, είτε τον εκνευρίζουν, είτε τον ευχαριστούν και τον διασκεδάζουν. Ο Ίων, έχοντας τον τελευταίο λόγο, κλείνει αυτόν τον κύκλο ερωτήσεων και απαντήσεων με μια φράση, που δηλώνει το ενδιαφέρον του για τα κοινά: «Να είσαι περίεργος, να μην αδιαφορείς, να συμμετέχεις».
Ωστόσο, η συνέντευξη έχει ήδη διαταραχθεί κατά διαστήματα από επιστολές και αναρτήσεις στο διαδίκτυο, οκτώ τον αριθμό, που είτε κατηγορούν τον πολιτικό, είτε με κάποιο τρόπο αναιρούν τα λεγόμενά του. Μεταξύ αυτών των επιστολών, υπάρχει και μία που τον υπερασπίζεται με θέρμη.
Στην τελευταία Σκηνή επέρχεται η πλήρης Ανατροπή. Η δημόσια εικόνα του Ίωνα Μότσαρη απειλείται πλέον ανοιχτά, εκτός από τις προηγούμενες επιστολές και αναρτήσεις, κυρίως από δύο τελευταίες επώνυμες επιστολές που λαμβάνει. Μαύρα σύννεφα και αδιέξοδο. Τι θα συμβεί;
Υπάρχει λύση και ποια θα είναι αυτή; Ποιος θα την προτείνει και ποιος θα την παράσχει; Με ποιες τεχνικές είναι δυνατόν να επιτευχθεί η χειραγώγηση της κοινής γνώμης, αυτή τη φορά, προς όφελος του Ίωνα;
Μήπως με την τεχνική της διασκέδασης, της απόσπασης δηλαδή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά, και της στροφής του σε διασκεδαστικές και ασήμαντες λεπτομέρειες;
Μήπως με την τεχνική της ενθάρρυνσης του κοινού να αρέσκεται στη μετριότητα, να βρίσκει «cool» ό,τι θα έπρεπε να απορρίπτει;
Ή, τέλος, με την τεχνική του να απευθύνεσαι στο συναίσθημα του κοινού μάλλον παρά στη λογική;
Με το εύρημα της συνέντευξης, η οποία μας προκαλεί το ενδιαφέρον και την περιέργεια, τα ερωτήματα εκ πρώτης όψεως, απευθύνονται στον βουλευτή και υποψήφιο για το βραβείο του άνδρα της δεκαετίας, Ίωνα Μότσαρη. Εκείνος δίνει τις δικές του απαντήσεις, με τις οποίες εμείς, ως αναγνώστες και πολίτες με κρίση, μπορεί να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε. Στο βάθος όμως, τα ερωτήματα απευθύνονται σε μας τους ίδιους, τους αναγνώστες και αναγνώστριες. Τι θα απαντούσαμε; Τι θέση θα παίρναμε; Για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο θα υποστηρίζαμε την άποψή μας; Θα προτάσσαμε το κοινωνικό συμφέρον ή θα οπισθοχωρούσαμε εν όψει του προσωπικού οφέλους; Θα ήμαστε συνεπείς στο λόγο μας, θα υπήρχε αρμονία ανάμεσα στα λεγόμενα και στις πράξεις μας; Τέλος, θα είχαμε τη γενναιότητα να αντιμετωπίσουμε ένα προσωπικό σκάνδαλο;
Άλλα ερωτήματα που θέτει το βιβλίο είναι:
Πόσο εύκολο είναι να γκρεμιστούν τα πρότυπα;
Πόσο δύσκολο είναι να καμφθεί η αντίσταση που προβάλλει το κατεστημένο;
Κατά πόσο η κοινή γνώμη διαμορφώνεται από πραγματικά ελεύθερη βούληση και δεν είναι προαποφασισμένη από γραφεία τύπου, προσωπικούς συμβούλους και φίλα προσκείμενα ή δωροδοκηθέντα μέσα ενημέρωσης;
Το βιβλίο «Άνδρας Πρότυπο» της Τέσσας Δουλκέρη είναι ευχάριστο, διασκεδαστικό, με χιούμορ και λεπτή ειρωνεία να υποβόσκουν, ενδιαφέρον και δέχεται πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Θεωρώ επίσης εκπληκτικό ότι η συγγραφέας κατάφερε μέσα σε ένα σχετικά μικρό αριθμό σελίδων, να συμπεριλάβει τόσο πολλά ερωτήματα για τόσο πολλά θέματα που απασχολούν ή και πρέπει να απασχολούν όλους τους πολίτες από τον πρώτο ως τον τελευταίο.
Πέρα από την αναγνωστική ευχαρίστηση που προσφέρει, το βιβλίο είναι πραγματικά τροφή για σκέψη, ιδιαιτέρως θα έλεγα για τις γυναίκες αναγνώστριες, εφόσον εκτός από όλα όσα προανέφερα, θίγεται αμέσως ή εμμέσως ο τρόπος που τις αντιμετωπίζουν στο εργασιακό και κοινωνικό τους περιβάλλον και η επακόλουθη αντίδρασή τους.
Προσωπικά, μέσω κάποιων γυναικείων χαρακτήρων του βιβλίου, μού δημιουργήθηκε το εξής ερώτημα: Γιατί κάποιες γυναίκες αρνούνται τον εκσυγχρονισμό και επιδιώκουν την επιστροφή σε αναχρονιστικά πατριαρχικά πρότυπα (υποταγής και υπηρεσίας), απορρίπτοντας υποσυνείδητα ή βάλλοντας εναντίον του ίδιου τους του φύλου;
Όπως και να ’χει, αναλόγως της πολιτικής και συναισθηματικής ωριμότητας του καθενός μας, το βιβλίο μπορεί, εκτός των άλλων, να μας οδηγήσει σε αυτοκριτική/αυτογνωσία, σχετικά με τις θέσεις μας, τις συνέπειες των πράξεών μας και την ανάληψη των ευθυνών μας στη ζωή.

Αγγελική Μπούλιαρη
Λουτράκι, 28 Αυγούστου 2023
Πρώτη Δημοσίευση, 01 Σεπτεμβρίου 2023 : https://www.loutraki365.gr/blog/post/i-aggeliki-mpoyliari-proteineiandras-protypo

Τετάρτη 28 Ιουνίου 2023

ΠΟΙΗΣΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΘΛΙΟΣ ΤΟΠΟΣ. ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ… Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΜΑΡΙΑ ΛΟΥΚΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΝΤΡΕΑΣ ΛΟΥΚΑΣ

ΣΕΛΙΔΕΣ 60

ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2015

ΠΟΙΗΣΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΘΛΙΟΣ ΤΟΠΟΣ. ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ… Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

Έπειτα από ένα αρμονικό συνταίριασμα ζωής των δημιουργών, στο Λεύκωμα «ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ», εμπνευσμένο από τα Λεύκαρα και αφιερωμένο στα Λεύκαρα της Κύπρου, εκφράστηκε ένα ακόμα αρμονικό συνταίριασμα Ποίησης και Φωτογραφίας, με τα Ποιήματα της Μαρίας Λουκά και τις φωτογραφίες του Αντρέα Λουκά.

Οι δημιουργοί είναι δύο άνθρωποι που αγαπούν, στηρίζουν και προάγουν τον Ελληνοκυπριακό Πολιτισμό και γενικότερα τον Πολιτισμό και τις Τέχνες, και όπως εξομολογούνται οι ίδιοι στο εισαγωγικό τους σημείωμα, θέλησαν να μοιραστούν μαζί μας, μέσω αυτού του Λευκώματος, το αίσθημα ότι η ποίηση είναι εικόνες και οι εικόνες είναι ποίηση.

Πραγματικά μας μετέδωσαν το αίσθημα αυτό. Αισθανθήκαμε την ποίηση στις φωτογραφίες και φανταστήκαμε τις εικόνες όπως αναδύονταν μέσα από τον ποιητικό λόγο. Και κατάφεραν με την Τέχνη τους να μας κάνουν κοινωνούς των αισθημάτων τους, να κινητοποιήσουν τον ψυχικό μας κόσμο και να μας συγκινήσουν. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της Τέχνης: Συγκίνηση και Συναίσθημα. Και όπως είπε ο ποιητής μας Γ. Σεφέρης, «Τίποτα δεν μας ενώνει καλύτερα από μια κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση».

Α) ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Έχουν δοθεί πολλοί ορισμοί για την Ποίηση. Ο Ρόμπερτ Φροστ τη χαρακτήρισε ένα παιχνίδι με υπέρογκα στοιχήματα, αφού πρέπει να έχει Ρυθμό, Μουσικότητα, Τελετουργική υφή και Συγκινησιακή φόρτιση. Ενώ ο Πωλ Βαλερύ είπε ότι αν ο πεζός λόγος είναι περπάτημα, η ποίηση είναι χορός. Προσωπικά προτιμώ αυτόν που την ορίζει ως την καταγραφή μιας στιγμής και όλου του σύμπαντος που αυτή η στιγμή εμπεριέχει, ένα σύμπαν φτιαγμένο από τόπους, εικόνες και συναισθήματα, όνειρα, φόβους, επιθυμίες.

Ο Ποιητής με εργαλεία του τις λέξεις (καθημερινή γλώσσα, επαναλήψεις, αντιθέσεις, μεταφορές, παρομοιώσεις, εμψυχώσεις, προσωποποιήσεις και άλλα «λεκτικά παιχνίδια»), τον ρυθμό, τη μουσικότητα, τη μαγεία, την τελετουργική υφή και, κυρίως, το συγκινησιακό στοιχείο, που παίζει κυρίαρχο ρόλο στην ποιητική λειτουργία, δημιουργεί ποιήματα που γεννούν εικόνες και προκαλούν έντονα συναισθήματα. Και όπως είπε ο Τόμας Στερνς Έλιοτ, «Η Ποίηση είναι το αμάξι του συναισθήματος».

Όμως το ίδιο δεν ισχύει και για τη φωτογραφία; Κι αυτή αιχμαλωτίζει και απαθανατίζει την στιγμή και το σύμπαν της για το οποίο μόλις μιλήσαμε όσον αφορά στην Ποίηση. Ο Φωτογράφος με εργαλεία του τον φακό του (οπτική γωνία, φως και σκιά, χρώμα και τον ψυχικό του κόσμο) δημιουργεί εικόνες, οι οποίες υπαινίσσονται λέξεις και ιδέες και συγκινεί εξίσου έντονα με την Ποίηση τον εσωτερικό μας κόσμο.

Η φωτογραφία είναι και αυτή προσωπική έκφραση. Έχει τη δική της γλώσσα, κώδικα, αλληλεπιδράσεις με εξωτερικούς παράγοντες, εκφραστικά εργαλεία, τεχνικά μέσα, δυνατότητες και περιορισμούς. Ταυτοχρόνως, η φωτογραφία είναι κοινωνική δημιουργία. Εκφράζει την εποχή, τις κοινωνικές συνθήκες, τις αισθητικές προτιμήσεις, συγκρούσεις και εξελίξεις που κανένα πολίτη ενός τόπου δεν αφήνουν ανεπηρέαστο.

Όπως και η Ποίηση, αλληλεπιδρά με τις άλλες τέχνες, τα αισθητικά ρεύματα, τις πολιτιστικές αξίες, επηρεάζεται από τις εξελίξεις, και κυρίως συγκινεί. Προκαλεί σκέψεις και συναισθήματα, εμμέσως προτείνει ή αποτρέπει, εμπνέει, ή τέλος αλλά εξίσου σημαντικό, μας προσφέρει αισθητική ευχαρίστηση.

Ο Έζρα Πάουντ είπε: « Η εικόνα αποτελεί από μόνη της Λόγο».

Στο Λεύκωμα ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ, ποίηση και φωτογραφία, λόγος και εικόνα συνυπάρχουν αρμονικά, αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοεπιδρούν, με στόχο να σκιαγραφήσουν έναν τόπο και τους ανθρώπους του. Μέσα στις 60 σελίδες του, παρουσιάζονται 13 ποιήματα της Μαρίας Λουκά, που φωτίζονται και εμπλουτίζονται από πλήθος σχολίων της συγγραφέως, ενώ οι 30 φωτογραφίες του Αντρέα Λουκά πραγματοποιούν την πρόθεση του φωτογράφου, επιτελούν τον σκοπό της ύπαρξής τους στο λεύκωμα και αναδεικνύουν πλήρως τα ποιήματα.

Β) ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΛΟΥΚΑ

1. ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ

Στο πρώτο ποίημα του λευκώματος που αποτελείται από 3 στροφές των 7 στίχων, έχουμε επανάληψη των στίχων 1,3,4,5,6 σε κάθε στροφή και ομοιοκαταληξία του 7ου στίχου πρώτης, δεύτερης και τρίτης στροφής. Η επανάληψη των συγκεκριμένων στίχων, «πέτρα και φως/φως και φωτιά/φωτιά και ποταμοί/τυπώνουν και κεντούν», είναι μια επανάληψη που θυμίζει αρχαίο τελετουργικό και δίνει έμφαση σε όσα εμπεριέχονται στην έννοια Όρη Λευκά, στο φυσικό περιβάλλον και στην λαϊκή τέχνη, την αργυροχοΐα και την κεντητική. Είναι μια πραγματική εισαγωγή στο περιεχόμενο του Λευκώματος.

2. ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΣ

Με ενδιάμεσες αναφορές στο πλουμί, κέντημα-στολίδι, και στο φουρφούρι, τις ασημένιες διακοσμήσεις οικιακών σκευών και τις περίτεχνες σιδεριές των φεγγιτών, στο ποίημα δεσπόζει το Φως, το «λευκό», το «πρωτεϊκό», το «διάφανο», το φιλοπαίγμον, που λούζει τους ανθρώπους και τα έργα τους, τους εμπνέει να ονειρεύονται, παρηγορητικό στους καημούς τους και ελπιδοφόρο με την κάθε νέα μέρα που φέρνει.

«Να ξεθωριάζει τους καημούς/να μας ξυπνά με φίλημα στα μάτια και στο μέτωπο/στο μέτωπο και στην καρδιά».

3. ΜΙΚΡΟ ΟΝΕΙΡΟ ΑΠΟ ΠΕΤΡΑ

Η Ποιήτρια απευθύνεται στο ψηλό μπαλκόνι με τις περίτεχνες σιδεριές του, οι οποίες όπως και στους φεγγίτες, φέρουν πανάρχαια συμβολικά σχήματα, όπως έλικες, κύκλους και ρόδακες.

Ο κύκλος, παγκόσμιο σύμβολο, συμβολίζει την αιωνιότητα, την ολότητα, τη ζωή, την τελειότητα, την αιώνια αγάπη, την ένωση, την αδελφότητα, την προστασία της κοινότητας.

Ο ρόδακας, πανάρχαιο ελληνικό σύμβολο, συμβολίζει την Φύση και τα στοιχεία της, (αέρας, γη, νερό, φωτιά), την Αγνότητα, την Καθαρότητα, την Ομορφιά, την Ευγονία, την Ισχύ και διαχρονικά αποτέλεσε φυλακτό, είτε του σπιτιού σκαλισμένο στις μετώπες, είτε προσωπικό φυλακτό φορεμένο ως κόσμημα.

Τέλος ο Έλικας συμβολίζει την ζωτική ενέργεια, την αέναη κίνηση, την εξέλιξη της ζωής.

Το ψηλό μπαλκόνι κουβαλάει όλα αυτά τα σύμβολα-φυλακτά και επιπλέον είναι στολισμένο με λεβάντα και βασιλικό, φυτά αρωματικά, μαγειρικά και θεραπευτικά, ενώ έχει παρέα τον Δρόπη, ωφέλιμο υδρόφι και τη Μαρουδιά, τη σαύρα. Έτσι, επιτελείται μια αρμονική συνύπαρξη στοιχείων της Φύσης (γη και ουρανός, αέρας και άχλη), υλικών της γης (σίδερο, πέτρα), με φυτά και μικρά ζώα-ερπετά, σχεδόν κατοικίδια. Και το ψηλό μπαλκόνι γίνεται

«φρεγάτα κρεμαστή μέσα στην άχλη του πρωινού/μεγάλη όσο μεγάλα είν’ τα μικρά/μικρή όσο να χωράς τα όνειρά μας».

4. Η ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ

Η καμάρα της αυλής αντιπροσωπεύει την ισορροπία, την ομορφιά, την αλήθεια. Ένα χτίσμα αντιπροσωπεύει ιδέες. Η καμαρόπορτα φέρει οικόσημα που δείχνουν την ιστορία της και πέτρινο σταυρό, θρησκευτικό φυλαχτό. Η φύση συμπληρώνει το κτίσμα, έργο ανθρώπινων χεριών, με «ολάνθιστες» ροδιές, δεντρολίβανο, δυόσμο, ορτανσίες. Και όλα αυτά, σε ένα «Ήρεμο αγκάλιασμα από θαύματα/που βάφει με λουλάκι ο ουρανός».

5. ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΓΙΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΩΝ

Το ποίημα αποκαλύπτει την Ορθόδοξη Παράδοση του τόπου, με τα μικρά παλιά εκκλησάκια για προστασία από το κακό, κι έναν Στρατό Αγίων και Μαρτύρων, που «Είδαν πολλά, το μάτι τους θολό και αγριεμένο./Όπου στενό κι όπου κορφή κι όπου κλειδί/κρατάνε καραούλι μες στους αιώνες».

6. ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ

Η Ποιήτρια ανεβαίνει στο Κάστρο, το βουνό, όπου βρισκόταν το εξοχικό της Ρήγαινας. Στέκεται εκεί όπου στεκόταν η Ρήγαινα και φαντάζεται ότι βλέπει ό,τι έβλεπε κι εκείνη. Με αυτή την αφορμή μας μιλάει για την ιστορία του τόπου και πώς πήραν το όνομά τους οι τοποθεσίες. Μας δείχνει τα Φραγκομάτα, όπου ζούσαν οι Ελεύθεροι που είχαν δικά τους χτήματα. Μας διηγείται για τον φοβερό ληστή τον Μαύρο και μας δείχνει τη σπηλιά του. Μας μιλάει για τα λείψανα της μεγάλης σφαγής στη Σφαήνα, που βγαίνουν λίγα-λίγα στο φως, πλάι στα νερά του χειμάρρου Σιρκάτη που εσίρκασε, αηδίασε από το αίμα της σφαγής.

«Λίγο σκαλίζουμε το πρόσωπο σαν χώμα/Μεμιάς ξεθάβεται ο παλιός μας κόσμος».

Γιατί, μέσα στη σιωπή κοιμάται η ιστορία, αλλά αρκεί να σαλέψει κανείς το χώμα, για να ζωντανέψουν οι θρύλοι, τα πρόσωπα, τα γεγονότα, να ζωντανέψει και η φρίκη και το αίμα.

7. ΠΟΡΤΕΣ ΚΛΕΙΣΤΕΣ

Η Ποιήτρια σε α πρόσωπο δημιουργεί έναν φανταστικό χαρακτήρα, «Ήμουνα λέει παιδί αγόρι αμούστακο», και μας μεταφέρει στην ιστορική περίοδο του 1570, όταν τα Λεύκαρα πλήρωσαν φόρο αίματος στους Τούρκους που κατέσφαξαν άμαχο πληθυσμό μέσα στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού. Όμως, κυνηγήθηκαν και από τους Ενετούς που θέλησαν να τους τιμωρήσουν επειδή δήλωσαν υποταγή στους Τούρκους. Τότε από τα 850 χωριά έμειναν 550, ενώ το μεταναστευτικό ρεύμα πού άρχισε τον 19^ο αιώνα άφησε τα Λεύκαρα με μειωμένο πληθυσμό και αυξημένο τον αριθμό των κλειστών και εγκαταλελειμμένων στο χρόνο σπιτιών.

«Έρχομαι και ξυπνώ και τι να δω;/Πόρτες παλιές, πόρτες κλειστές και πόρτες σφαλισμένες/και οι καρδιές που καρτερούν διπλομανταλωμένες».

8. ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ

Με σκεπτικιστική διάθεση, το ποίημα αναφέρεται στην αργυροχοΐα και τη χρυσοχοΐα του παρελθόντος, στην αγορά και την επεξεργασία του ασημιού και του χρυσού από έμπειρους τεχνίτες, ώστε να δημιουργηθούν περίτεχνα περιδέραια, αλυσίδες, σκουλαρίκια, είδη σερβιρίσματος και άλλα σκεύη για θρησκευτικές τελετές. Η σύγκριση με το σήμερα που επικρατούν πρότυπα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα και εισαγωγή επιχρυσωμένων αλυσίδων, καταλήγει σε ένα μάλλον λυπηρό και ελαφρώς ειρωνικό συμπέρασμα:

«Η τρέλα λέν’ δεν πάει στα βουνά./Πάει όμως της αγοράς ο νόμος/γιατί οι καιροί είναι καλοτάξιδοι κι ανύποπτοι/κι έχουμ’ εμείς συνείδηση τουριστική και βάλε!»

9. ΤΟ ΧΤΕΣ ΜΑΣ ΑΦΗΣΕ ΧΡΟΝΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ

Η Ποιήτρια με νοσταλγική διάθεση συγκρίνει το χτες με το σήμερα και αναπολεί τις παλιές αυθόρμητες συμπεριφορές φίλων και γειτόνων και τις δημιουργικές ασχολίες τους. Αντιλαμβάνεται ότι οι παλιές δημιουργίες έχουν τώρα θέση διακοσμητική και οι άνθρωποι σκοτώνουν το χρόνο τους, και καταλήγει:

«Μα πάει το χτες, μας άφησε χρόνους πολλούς/και πορευόμαστε με φαγωμένα πρόσωπα στο σήμερα».

10. ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΡΟΛΟΪ

Το παλιό ρολόι θυμίζει την περασμένη εποχή του μεσοπολέμου, όταν η παραδοσιακή αρχιτεκτονική δέχτηκε την επίδραση του νεοκλασικισμού, με τα αετώματα και τις κολόνες, και επανήλθαν παλαιότερα αρχαιοελληνικά και χριστιανικά διακοσμητικά και συμβολικά μοτίβα, όπως το Λιοντάρι και ο Δικέφαλος Αετός, σύμβολα μεγαλοπρέπειας, πνευματικής δύναμης και γενναιότητας. Το παλιό ρολόι μπορεί να χάλασε, όμως το θαύμα της τεχνολογίας το επαναφέρει στη ζωή.

«Κι ο χρόνος άρχισε ξανά να σαλαγάει/με τις βαριές οπλές του μες στις ρούγες».

11. ΛΑΊΚΗ ΨΥΧΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ

«Εδώ η λαϊκή ψυχή σεργιανίζει μες στα στενά».

Εδώ η λαϊκή ψυχή ζει στα στενά πλακόστρωτα δρομάκια, τις αυλές, στους σταμνοστάτες, στα σκεύη και στα εργαλεία, όπως η γάστρα και το χειρομήλι. Το ποίημα εκφράζει την πεποίθηση ότι κηρύσσοντας τη γειτονιά των Λευκάρων διατηρητέα, διατηρείται και η ψυχή του τόπου ζωντανή, έτσι που

«συναρμολογώντας τα κομμάτια μας,/καθρεφτιζόμαστε μες στα πολλά της πρόσωπα».

12. ΕΛΠΙΔΑ ΑΝΑΒΙΩΣΗΣ

Με αναφορές στην παλιά καθημερινότητα του τόπου, στο κελάρι, τα πιθάρια του κρασιού και της ρακής, την πίσω αυλή, και κυρίως στην Παλιά Πηγή τη ζωοδότρα, γύρω από την οποία πρέπει να άρχισε να χτίζεται το χωριό των Λευκάρων, η Ποιήτρια μας ενσταλάζει την αισιοδοξία της ότι η αναπαλαίωση σαν αεράκι δροσερό θα φέρει την αναβίωση του τόπου.

13. ΑΦΙΕΡΩΣΗ

Κλείνοντας τα Ποιήματα ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ της Μαρίας Λουκά, μείναμε γοητευμένοι από τις εικόνες που μας παρουσίασε στις σελίδες του. Και θα χρησιμοποιήσω τους στίχους της από αυτό το τελευταίο ποίημά της:

«Εικόνες παιδικές και μαγικές/Σκηνές ενός αθέατου θιάσου/Καλειδοσκόπιο που γυρίζει ρυθμικά/Και μας τραβά στους κύκλους του/Τυραννικά, λυτρωτικά, κανείς δεν ξέρει.»

Γ) ΓΕΝΕΘΛΙΟΣ ΤΟΠΟΣ

Ποιος δεν θυμάται με νοσταλγία, ή ποιος δεν έχει σε ξεχωριστή θέση στην καρδιά του τον τόπο που γεννήθηκε, τον τόπο που πέρασε τα παιδικά του χρόνια; Ακόμα κι αν κάποιος δεν απομακρύνθηκε από τον γενέθλιο τόπο, αλλά εξακολουθεί να ζει εκεί στον ίδιο από γεωγραφικής άποψης τόπο, πάλι θα τον νοσταλγεί σε περασμένο χρόνο, πάλι θα τον σκέφτεται ως έναν ξεχωριστό, ιδιαίτερο άλλον τόπο σε έναν άλλο χρόνο. Γιατί με το πέρασμα του χρόνου και ο τόπος μεγαλώνει μαζί με εμάς, η εμφάνισή του αλλάζει, καινούργια πράγματα προστίθενται, παλιά κρύβονται και χάνονται σε ρωγμές και σκιές. Όμως ο γενέθλιος τόπος ποτέ δεν χάνει τη θέση του μέσα μας. Ο γενέθλιος τόπος πότε μας ζεσταίνει και μάς παρηγορεί, πότε μας ενθαρρύνει και μας εμπνέει.

Μέσα σ’ αυτήν την έννοια περικλείονται, το φυσικό περιβάλλον, τα γεγονότα που ζήσαμε οι ίδιοι ή προηγήθηκαν της γέννησής μας, και τα πρόσωπα που έζησαν εκεί με συγκεκριμένο τρόπο ζωής, ήθη και έθιμα, συνήθειες και ασχολίες, ακόμα κι εκείνα που έζησαν πολύ παλιότερα, αιώνες πριν, και κάποια μπορεί να μαρτύρησαν και να στοίχειωσαν τον τόπο.

Γιατί δεν είναι όλα ευχάριστα όσα ζήσαμε στον γενέθλιο τόπο. Οι μνήμες μας, οι προσωπικές μας αλλά κι εκείνες που μας παραδόθηκαν από τους προπάππους μας, δεν είναι όλες χαρούμενες και ανέμελες. Πολλές είναι δραματικές, μπορεί και τραυματικές. Τα παιδιά δεν ζουν συχνά σε εύκολες εποχές, οι αποφάσεις των μεγάλων δεν είναι συχνά σοφές και πάντα υπάρχουν καταστάσεις που δεν μπορούμε να τις ελέγξουμε ή να τις αποφύγουμε, αλλά μόνο να τις αντιμετωπίσουμε με όση γενναιότητα μπορούμε. Όμως, ο γενέθλιος τόπος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αντιπροσωπεύει ένα βασικό κομμάτι του εαυτού μας και πάντα μας συγκινεί βαθιά.

Τα ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ, με τα ποιήματα της Μαρίας Λουκά και τις φωτογραφίες του Αντρέα Λουκά, είναι ένας ύμνος, μια ωδή στον γενέθλιο (για τον Αντρέα Λουκά) τόπο των Λευκάρων, αλλά θα μπορούσε να αφορά και στον γενέθλιο τόπο του καθενός από εμάς.

Στο Λεύκωμα ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ, η ποιήτρια, με τον πλούσιο σε στοιχεία που αναφέραμε παραπάνω ποιητικό της λόγο, γεμάτο ολοζώντανες, καθαρές και φωτεινές εικόνες, μάς παρουσιάζει τον τόπο των Λευκάρων γεμάτο από φως «λευκό», «πρωτεϊκό», «διάφανο», φιλοπαίγμον, που λούζει τους ανθρώπους και τα έργα τους, τους εμπνέει να ονειρεύονται, τους παρηγορεί στους καημούς τους και τους κάνει να ελπίζουν με την κάθε νέα μέρα που φέρνει. Μας παρουσιάζει μια ζωή σε δράση, και τον υπέροχο λαϊκό πολιτισμό του τόπου, από τις πιο απλές έως τις πιο σύνθετες εκφράσεις του, σε μια αρμονική συνύπαρξη της Φύσης και των στοιχείων της γης με τον Άνθρωπο.

Και το κυριότερο: Η ποιήτρια με τα ποιήματά της καταφέρνει αβίαστα να κινητοποιήσει τον ψυχικό μας κόσμο, κάνοντάς μας κοινωνούς στα δικά της συναισθήματα που διαπερνούν όλο της το έργο. Αισθήματα αγάπης και σεβασμού προς τον γενέθλιο τόπο και το περιβάλλον. Αγάπης και σεβασμού προς την πολιτιστική κληρονομιά. Θαυμασμού προς τις διάφορες μορφές της τέχνης και τους τεχνίτες. Μας ξυπνάει συναισθήματα νοσταλγίας για όσα μας αφορούν και υπήρξαν στο παρελθόν και πλέον δεν υπάρχουν, ή τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που υπήρξαν. Μάς μεταδίδει την αισιοδοξία, ότι από εμάς εξαρτάται να διατηρήσουμε ζωντανό το παρελθόν: «Η αναπαλαίωση αεράκι δροσερό κι ελπίδα αναβίωσης» μας τονίζει στο ποίημά της «Ελπίδα Αναβίωσης». Κι αυτός ο στίχος της, εκτός από αισιόδοξος, είναι και παρηγορητικός για όσα έφυγαν από το προσκήνιο. Και ταυτοχρόνως, το σημαντικότερο, μάς ξυπνάει το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στον γενέθλιο τόπο, αφού όσο κρατάμε ζωντανή την παράδοση, όσο διατηρούμε σταθερή τη σύνδεσή μας με τον τόπο μας, με τις ρίζες μας, τόσο γνωρίζουμε τη θέση μας στον κόσμο. Γιατί πώς να βρει κανείς τη θέση του στον κόσμο, αν αγνοεί το παρελθόν του, αν δεν συνδέεται με τις ρίζες του;

Δ) ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ…

Φέτος έκλεισαν 80 χρόνια από τότε που εκδόθηκε ο πολυαγαπημένος μικρών και μεγάλων «Μικρός Πρίγκιπας», του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ. Ας θυμηθούμε την ιστορία του:

Ο Μικρός Πρίγκιπας ζει σε έναν μικροσκοπικό αστεροειδή, τον Β612. Καθημερινά φροντίζει ένα τριαντάφυλλο και ένα αρνί, καθαρίζει τρία ηφαίστεια και ξεριζώνει τα βλαβερά δέντρα μπαομπάμπ για να μην πνίξουν τον πλανήτη του. Κάποια στιγμή, αποφασίζει να ταξιδέψει σε άλλους πλανήτες και τελικά καταλήγει στη Γη. Μέσα από τις περιπέτειες αυτού του ταξιδιού, τις γνωριμίες και τις φιλίες του, ανακαλύπτει ότι, αποκομμένος από τον πλανήτη του και από όσα χρειάζονταν τη φροντίδα του, η καθημερινότητά του δεν έχει σημασία και αισθάνεται περισσότερο μόνος από ποτέ. Και αποφασίζει να επιστρέψει…

Θα αναρωτιέστε: Τι κοινό μπορούν να έχουν ο Μικρός Πρίγκιπας, του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ και Τα Όρη Λευκά, της Μαρίας Λουκά; Καθώς κάθε αναγνώστης επικοινωνεί με τον δικό του τρόπο με το Ποίημα και τον Ποιητή, έτσι κι εγώ στα Ποιήματα της Μαρίας Λουκά, είδα την ίδια λαχτάρα να φροντίσει τον γενέθλιο τόπο, κρατώντας τον ζωντανό. Με ποιον τρόπο; Καταγράφοντας με τον ποιητικό της λόγο ιστορικά γεγονότα και κυρίως τις πολλές και ποικίλες εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού που υπήρξαν και αφορούσαν στα Λεύκαρα, καθώς επίσης εμπνέοντας τους νεότερους. Επειδή, η Ποίηση, σύμφωνα πάλι με τον Τόμας Στερνς ΄Ελιοτ, είναι ταυτοχρόνως ατομική αναγκαιότητα αλλά και κοινωνική λειτουργία, και επειδή τίποτα δεν πεθαίνει όσο το κρατάμε ζωντανό στο μυαλό και στην καρδιά μας.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι τα «ΟΡΗ ΛΕΥΚΑ» είναι ένα κόσμημα για κάθε βιβλιοθήκη που μας υπενθυμίζει τους ξεχωριστούς και ακατάλυτους δεσμούς που μας δένουν με τα χώματα όπου γεννηθήκαμε, με την ιστορία τους που είναι και η δική μας ιστορία, με το παρελθόν τους που είναι και το δικό μας παρελθόν. Κι έτσι μέσα από αυτή τη γνώση και την αναγνώριση της σύνδεσης και της συνέχειας, βρίσκουμε κι εμείς την απαραίτητη θέση μας στον Κόσμο.

Πηγές:

1. Παραδοσιακή και Μοντέρνα Ποίηση, Χάρη Σακελλαρίου, Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, 2003

2. Ανδρέας Κατσικούδης: www.akatsikoudis.blogspot.com

*Αγγελική Μπούλιαρη, Φιλόλογος, Συγγραφέας, 19-04-2023

*Η Αγγελική Μπούλιαρη-Αργυράκη σπούδασε Ελληνική και Αγγλική Φιλολογία, Δημιουργική Γραφή και Ψυχολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και Λογοτεχνική Μετάφραση στο Βρετανικό Συμβούλιο, Μετάφραση Παιδικής Λογοτεχνίας και την Ιταλική Γλώσσα. Εργάστηκε ως ιδιωτική υπάλληλος και ως καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση. Δηλώνει δια βίου μαθήτρια ζωής. https://the-yellow-buses.blogspot.com/

Πρώτη δημοσίευση: https://www.fractalart.gr/ori-leyka/ (10-05-2023)

Πέμπτη 13 Απριλίου 2023

ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ, Μαργαρίτας Φρονιμάδη-Ματάτση

ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ, της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΦΡΟΝΙΜΑΔΗ-ΜΑΤΑΤΣΗ

Κατάθεση νωπής μαρτυρίας στη μνήμη της Λιλής Ιακωβίδη για τα 35 χρόνια από το θάνατό της

Εκδόσεις: ΚΕΝΤΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΧΑΡΗ ΠΑΤΣΗ, 2020

Σελίδες: 89

Το δοκίμιο «ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ», με την υπογραφή της Κορινθίας ποιήτριας, Μαργαρίτας Φρονιμάδη-Ματάτση, αποτελεί, όπως αναφέρεται και στο εξώφυλλο, κατάθεση νωπής μαρτυρίας στη μνήμη μιας σημαντικής Ελληνίδας ποιήτριας και συγγραφέα, στενής φίλης του Κωστή Παλαμά, της ΛΙΛΗΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ-ΙΑΚΩΒΙΔΗ, για τα 35 χρόνια από το θάνατό της. Και, για να δανειστώ τον τίτλο του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου, είναι το «χρονικό μιας ευλογίας», το χρονικό της συνάντησης αυτών των δύο γυναικών.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Βρισκόμαστε στις αρχές του 1971 και δυο γυναίκες, διαφορετικής ηλικίας και τρόπου ζωής, διαφορετικού τόπου και περιβάλλοντος, μέλλεται να συναντηθούν, να διασταυρώσουν τους δρόμους τους. Η μία, ηλικιωμένη, φτασμένη ποιήτρια στον Αθηναϊκό κύκλο, έχει αξιωθεί συναναστροφές και φιλίες με σημαντικά πρόσωπα, με ιερά τέρατα της Τέχνης. Έχει δοκιμάσει τις δυσκολίες του γάμου, τις ευθύνες της μάνας και της οικογένειας και έχει βιώσει τραγικές απώλειες. Η άλλη μια έφηβη μαθήτρια, της Δ! εξαταξίου Γυμνασίου, ορμητική, ενθουσιώδης, διψασμένη για μάθηση, γνώση και δημιουργία, και ωστόσο αρκετά ώριμη ώστε να διαισθανθεί μια πνευματική συγγένεια μεταξύ τους.

Πρόκειται για την καταξιωμένη ποιήτρια Λιλή Ιακωβίδη και την μαθήτρια Μαργαρίτα Φρονιμάδη, που έχει ήδη νιώσει τη φλόγα της ποίησης να οδηγεί το χέρι της στα πρώτα της ποιήματα. Με κάποιον τρόπο, οι δύο γυναίκες θα συναντηθούν και θα δεθούν, όπως η ζωή ξέρει να δένει τους ανθρώπους, φέρνοντας τη μία στο δρόμο της άλλης.

«Τάμα ζωής», χαρακτηρίζει η συγγραφέας το βιβλίο της «ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ», τάμα να προσεγγίσει και να αποκαλύψει πτυχές της προσωπικότητας της Λιλής Ιακωβίδη. Ένα τάμα που άργησε να εκπληρωθεί, λόγω των πολλαπλών ρόλων της, ως σύγχρονης γυναίκας και ποιήτριας, η οποία θέλησε να ανταποκριθεί σε όλους αυτούς τους ρόλους με ευσυνειδησία και αγάπη.

Ωστόσο, σε μια «αναγκαία αλλά και αναπόφευκτη» αναδρομή στο παρελθόν και στην περίπου δεκαετή επικοινωνία της με την Λιλή Ιακωβίδη, η συγγραφέας αποφάσισε από την απλή σκέψη και επιθυμία, να περάσει στην πράξη, στην πραγματοποίηση δηλαδή του «τάματος» που είχε κάποτε υποσχεθεί μυστικά στην ποιήτρια και στον εαυτό της, με αποτέλεσμα το παρόν ενδιαφέρον σε μαρτυρίες πόνημά της.

Το βιβλίο χωρίζεται άτυπα σε δύο μέρη.

Στο πρώτο μέρος η Μαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάτση αφηγείται με ειλικρίνεια και ζέση, πώς οι συμπτώσεις, τα γεγονότα και κυρίως η σπίθα μέσα της την οδήγησαν στην πόρτα της Λιλής Ιακωβίδη. Μιας προσωπικότητας της Ποίησης, με ευγενική μορφή, γλυκό χαμόγελο, διεισδυτική ματιά και αριστοκρατική λεπτότητα, η οποία θα γινόταν στη συνέχεια, όπως λέει η ίδια, πνευματική μάνα, πηγή έμπνευσης και φάρος, που θα την επηρέαζε στο «δυσκολοπερπάτητο» μονοπάτι της Ποίησης.

Περιγράφει την μετέπειτα επικοινωνία τους, με συναίσθημα και ακρίβεια, εστιάζοντας σε χαρακτηριστικές λεπτομέρειες, που φωτίζουν σε βάθος την προσωπικότητα της Λιλής. Μας μιλάει για την άγνωστη Λιλή που είχε ακουστά και για τη Λιλή που γνώρισε από κοντά. Για τα ραντεβού και τις συναντήσεις τους, και τον διαφορετικό κάθε φορά τόπο (λόγω των μετακομίσεων της Λιλής). Για τις σπουδές της ίδιας της συγγραφέα στη Φλωρεντία, και την προσωρινή, όπως αποδείχτηκε αργότερα, απομάκρυνση από τη Μούσα της Ποίησης.

Η συγγραφέας, με ζωντανές περιγραφές, μας ξεναγεί στο ταξίδι της γνωριμίας τους. Μεταφερόμαστε στο μικρό διαμέρισμα της Λιλής Ιακωβίδη και βλέπουμε με ευχάριστη έκπληξη, πώς μια καταξιωμένη ποιήτρια σκύβει, όχι μόνο με στοργή, αγάπη, ακόμα και θαυμασμό, πάνω σε μια μαθήτρια και τα πρώτα ποιητικά της βήματα, αλλά και σαν να νιώθει ότι έχει χρέος απέναντί της. Σαν να είναι δηλαδή ένας συνειδητός χρεώστης στα νιάτα, όπως καλό θα ήταν να νιώθουμε όλοι μας.

Στην ζωντανή αφήγησή της παρεμβάλλονται παλιές φωτογραφίες και τρία σημαντικά ντοκουμέντα: Άρθρο της Λιλής Ιακωβίδη, στην εφημερίδα Βραδυνή, 17-01-1972, με τίτλο «Χρεώστες στα νιάτα-Μια ζωντανή ανάμνηση», από το οποίο δανείστηκε η συγγραφέας τον τίτλο του δοκιμίου της. Ακολουθεί συνέντευξη της Λιλής Ιακωβίδη στο περιοδικό Πάνθεον, για τη Στήλη «Ό,τι πήρε το μάτι μας απ’ τις σημερινές γυναίκες», με τίτλο «Έβλεπα τον ποιητή κάθε Τετάρτη», αρχές 1971. Τέλος, άρθρο στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, με την αναγγελία του θανάτου της, στις 12/11/1985, με τίτλο «Έσβησε χτες η Λιλή του Παλαμά».

Και το πρώτο μέρος του βιβλίου, τελειώνει, ως φόρος τιμής στην ποιήτρια, με τις Εκδηλώσεις μνήμης στο πρόσωπο της Λιλής Πατρικίου-Ιακωβίδη, οι οποίες φωτίζουν το πολύπλευρο έργο της, ως λογοτέχνιδας και ως δυναμικής γυναικείας προσωπικότητας, και πραγματοποιήθηκαν με εισήγηση και ενέργειες της ίδιας της συγγραφέα του δοκιμίου, Μαργαρίτας Φρονιμάδη-Ματάτση, από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.

Ακολουθεί το δεύτερο μέρος του βιβλίου με ένδεκα ανέκδοτες χειρόγραφες επιστολές, καρτ-ποστάλ, αφιερώσεις, καθώς και επτά χειρόγραφα ποιήματα της Λιλής Ιακωβίδη, τα οποία έστειλε η ίδια στην νεαρή τότε ποιήτρια Ρίτα Φρονιμάδη.

Είναι γνωστό ότι ένας συγγραφέας, με την σκιαγράφηση των ηρώων του και την ανάπτυξη του θέματός του, αποκαλύπτει ταυτοχρόνως και εμμέσως και τον δικό του εαυτό. Παρομοίως, το βιβλίο της Μαργαρίτας Φρονιμάδη-Ματάτση, «ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ», αποκαλύπτει επίσης πτυχές της δικής της προσωπικότητας, καθώς η ίδια σκιαγραφεί την προσωπικότητα της Λιλής Ιακωβίδη και αναφέρεται στα κοινά τους σημεία. Στη ροή της αφήγησής της, λοιπόν, επισημαίνονται δύο άξιες προσοχής αναφορές της, σε δύο άλλα, πλην της Λιλής Ιακωβίδη, πρόσωπα, που βρέθηκαν στη ζωή της κατά την εφηβική της ηλικία και για τα οποία αναγνωρίζει ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, βοήθησαν στην πνευματική της εξέλιξη και ωριμότητα.

Η πρώτη αναφορά είναι σε έναν «εκλεκτό και πεφωτισμένο», όπως τον αποκαλεί, δάσκαλό της, πράγμα που φανερώνει ότι από μικρή διψούσε για μάθηση και είχε τις κεραίες της έτοιμες να απορροφήσουν τη γνώση, ενώ η δεύτερη αναφορά είναι σε συγγενικό της πρόσωπο, το οποίο παρείχε στήριξη και πνευματική τροφή στην ίδια και στην αδερφή της, κατά τα γυμνασιακά τους χρόνια.

Βρίσκω συγκινητικές και ελπιδοφόρες τις μνείες στα παραπάνω πρόσωπα. Επειδή περιπτώσεις σαν κι αυτές υπενθυμίζουν ότι πάντα υπάρχουν ανάμεσά μας, έστω και λίγοι ή σπανιότεροι, άνθρωποι ξεχωριστοί, εμπνευσμένοι και κυρίως δοτικοί. Και, κυρίως, πάντα υπάρχουν παιδιά και νέοι που θα ωφεληθούν από την δοτική προσωπικότητά τους, θα βρουν έμπνευση, ώθηση, διέξοδο. (Είναι βεβαίως μια σχέση αμφίδρομη, καθώς και οι παλαιότεροι ωφελούνται από τη δίψα για γνώση και δημιουργία που έχουν τα νιάτα).

Ως παράδειγμα μιας τέτοιας δοτικής προσωπικότητας, η συγγραφέας του βιβλίου δίνει την ποιήτρια Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη, της οποίας τα κείμενα και οι πράξεις βρίσκονται σε αρμονία και συνέπεια, καθώς η ίδια σε διάφορες περιστάσεις αναγνωρίζει εμπράκτως στους νέους το θάρρος τους να προχωρήσουν μπροστά και να ζήσουν όπως επιθυμούν, μακριά από τον πόλεμο και το μίσος, με ελευθερία και ειρήνη. Μια μικρή γεύση των παραπάνω παίρνουμε και από το άρθρο της Λιλής Ιακωβίδη το οποίο αναφέρθηκε παραπάνω, «Χρεώστες στα νιάτα-Μια ζωντανή ανάμνηση», και στο οποίο φανερώνεται η αγάπη της για τα νιάτα και τη ζωή, καθώς επίσης και οι απόψεις της για το πολύτιμο του χρόνου, της αγάπης και της ειρήνης.

Αρκετά είναι όσα ενώνουν τις δύο ποιήτριες, τη Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη και την Μαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάτση, κυρίως όμως τις ενώνει η αγάπη για την Ποίηση και τον Άνθρωπο, καθώς και οι πολλαπλοί ρόλοι που ανέλαβαν όχι μόνο ως γυναίκες, αλλά και ως πολίτες με συνείδηση και με συνειδητή ανάληψη ευθυνών, εν αντιθέσει με κάποιους αιρετούς, για τους οποίους η δεύτερη διαπιστώνει σε ένα ποίημά της: «Διάχυτη η βούληση αποφυγής των ευθυνών…», ενώ στη συνέχεια αναρωτιέται: «Ποιος θα χρεωθεί τη στέρηση του φωτός, του αέρα, της επικοινωνίας με τον πάνω κόσμο;»

Κι εδώ, ανάμεσα στο ρήμα «θα χρεωθεί» που χρησιμοποιεί η Μαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάτση στο ποίημά της, και στο ουσιαστικό «χρεώστες» που χρησιμοποιεί η Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη στον τίτλο του άρθρου της, υπάρχει ένα σημαντικό κοινό σημείο ανάμεσα στις δυο ποιήτριες, αυτό του χρέους. Μοιράζονται την ίδια πεποίθηση, ότι είμαστε όλοι χρεώστες στα νιάτα, ότι οφείλουμε να κάνουμε αυτόν τον κόσμο καλύτερο για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας, μέσω της Τέχνης αλλά και της φυσικής μας παρουσίας.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να τονίσω ότι πέρα από τις αξιόλογες μαρτυρίες που έχουν κατατεθεί στο βιβλίο για την Λιλή Ιακωβίδη, ως λογοτέχνιδα και ως άνθρωπο, εξίσου σημαντικό είναι πως οι «ΧΡΕΩΣΤΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ» δίνουν μια αφορμή στους αναγνώστες και φίλους της Ποίησης, παλιούς και νέους, να ανακαλύψουν, είτε για πρώτη φορά είτε εκ νέου, μια σημαντική γυναικεία μορφή της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Κλείνοντας, θα αναφέρω ότι για την ποίηση της Λιλής Ιακωβίδη γράφτηκε: «Η ποίηση της Λιλής Ιακωβίδη δονείται από ένα πάθος αγάπης, που άλλοτε αγκαλιάζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, χωρίς διάκριση, και άλλοτε παίρνει πιο προσωπικούς τόνους, τρυφερούς ή φλογερούς, ως αγάπη της μάνας στο παιδί της, ή ως φλόγα που καίει την καρδιά και το κορμί μιας πολύ ερωτευμένης γυναίκας». (Η Ελληνική Ποίηση-Ανθολογία Γραμματολογία, Εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗ,1989)

Παραθέτω δυο μικρά αποσπάσματα:

Απόσπασμα από την ΕΛΛΗΝΙΔΑ

« Αντιγόνη, το γέρο το γονιό σου

Τον τυφλό συνοδεύεις και σωπαίνεις.

Κι ως σωπαίνεις ακούς ολόγυρά σου

Γη και ουρανό να ψάλλουν το όνομά σου.

Ιφιγένεια φοράς το νυφικό σου

Στη θυσία για να γείρεις το λαιμό σου.

Και Ηλέκτρα, εσύ, προσμένεις απ’ τα ξένα,

Λυτρωτή, δικαιοκρίτη, το βλαστάρι

Το αρσενικό της ρίζας…»

Απόσπασμα από το ερωτικό Η ΑΝΟΙΞΗ ΘΑ ’ΡΘΕΙ, (αφιερωμένο στον ποιητή Μ.Μ.)