ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ (THE SUARE)
Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ των Καννών 2017
"Πρόκειται για ένα αιχμηρό σατιρικό δράμα που αντικατοπτρίζει
την εποχή μας, για το αίσθημα της κοινότητας, της ηθικής δύναμης και την ανάγκη
του ευπόρου ατόμου για εγωκεντρισμό, σε έναν αυξανόμενα αβέβαιο κόσμο."
Υπόθεση του έργου
"Ο Κρίστιαν είναι ο ευυπόληπτος επιμελητής ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης, ένας διαζευγμένος αλλά αφοσιωμένος πατέρας δύο παιδιών, ο οποίος οδηγεί ηλεκτρικό αυτοκίνητο και υποστηρίζει καλούς σκοπούς. Η επόμενη έκθεση είναι «Το Τετράγωνο», μια εγκατάσταση που προσκαλεί τους περαστικούς στον αλτρουισμό, υπενθυμίζοντας τον ρόλο τους ως υπεύθυνων συνανθρώπων. Αλλά μερικές φορές, είναι δύσκολο να σταθείς στο ύψος των ιδανικών σου: η ανόητη αντίδραση του Κρίστιαν στην κλοπή του κινητού τηλεφώνου του τον σέρνει σε επαίσχυντες καταστάσεις. Εν τω μεταξύ, η υπηρεσία Δημοσίων Σχέσεων του Μουσείου έχει δημιουργήσει μια απροσδόκητη διαφημιστική εκστρατεία για «Το Τετράγωνο». Οι υπερβολικές αντιδράσεις όμως οδηγούν τον Κρίστιαν, καθώς και το Μουσείο, σε μια υπαρξιακή κρίση."
Κατά τη γνώμη μου, δίκαια η ταινία απέσπασε το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών 2017. Τα είχε όλα: πρωτότυπο σενάριο, εκπληκτική σκηνοθεσία, ηθοποιούς άψογους και διαλεγμένους με άλλα κριτήρια πλην της τέλειας εμφάνισης, πραγματικούς, σαν αυτούς, είτε υπαλλήλους είτε επισκέπτες, που συναντάμε σε μια επίσκεψη σε χώρους τέχνης, σε μια συνέντευξη τύπου για ένα πολιτιστικό γεγονός, ή και απλώς καθοδόν προς το γραφείο στην πόλη.
Ολόκληρη η κάστα των διανοουμένων, αλλά και γενικά όσων με οποιοδήποτε τρόπο εμπλέκονται στον χώρο της Τέχνης, περνάει από κόσκινο. Καλλιτέχνες/Δημιουργοί έργων, Διευθυντές πολιτιστικών χώρων, Δημόσιες σχέσεις, υπεύθυνοι μάρκετινγκ έργων τέχνης, διαφημιστές ως προωθητές έργων τέχνης και ταυτοχρόνως ως δημιουργοί τέχνης, και γενικά όλοι αυτοί οι επινοητές ιδεών που μέσα σε δημοκρατικά πλαίσια επηρεάζουν τις προτιμήσεις και αντιλήψεις του κοινού, ωστόσο, συχνά φιλοδοξούν και επιχειρούν με τη σιγουριά ενός αυταρχικού ‘αλάθητου’ να καθορίσουν το ‘πολιτικά ορθό’ σε όλες τις περιστάσεις.
Ωραία, λοιπόν, τα λόγια, οι αναλύσεις, οι φανφάρες, οι μεγαλεπήβολες ιδέες, οι προσπάθειες εντυπωσιασμού, υπέρ της Τέχνης πάντοτε, αλλά τι θα συμβεί στην πραγματικότητα, όταν ένας διανοητής έρθει ο ίδιος αντιμέτωπος με συνηθισμένα φαινόμενα της σημερινής κοινωνίας, όπως η βία, η κλοπή, ο ρατσισμός; Πώς θα αντιδράσει όταν απειληθεί ευθέως ή όταν βρεθεί σε συνθήκες που προσομοιάζουν εκείνες μιας ζούγκλας; Θα ταιριάξουν οι ιδέες και τα λόγια του περί καλοσύνης, εμπιστοσύνης, αλληλεγγύης και ανεκτικότητας με τις πράξεις του; Μήπως τότε αναδειχτεί ένας κούφιος ψυχικός κόσμος; Το μέγα του κενό; (Παρόμοια θέματα, φόβου και ενστίκτου αυτοσυντήρησης, είχε θίξει ο σκηνοθέτης και στην ταινία του Ανωτέρα Βία/Force Majeure/Turist, 2014, Φεστιβάλ των Καννών).
Πέρα από αυτά τα βασικά ερωτήματα, η ταινία θέτει και πλήθος άλλων προβληματισμών:
Ανεκτικότητα, όρια και δικαίωμα γνώμης και πληροφόρησης.
Καθετί πρωτοποριακό αποτελεί, εξ ορισμού, Τέχνη;
Είναι αρκετή η απλή παράθεση υλικών από τη Φύση και το περιβάλλον, για να δημιουργηθεί Τέχνη;
Υπάρχουν όρια στην προώθηση της Τέχνης;
Πρέπει τα όρια να καθορίζονται από την κοινωνική ευαισθησία;
Μήπως τα όρια στην Τέχνη εμποδίζουν την ελευθερία έκφρασης, δημιουργίας, σκέψης και διακίνησης ιδεών και αποτελούν λογοκρισία, η οποία δεν έχει θέση σε μια ελεύθερη κοινωνία;
Ανεκτικότητα, όρια και δικαίωμα γνώμης και πληροφόρησης.
Καθετί πρωτοποριακό αποτελεί, εξ ορισμού, Τέχνη;
Είναι αρκετή η απλή παράθεση υλικών από τη Φύση και το περιβάλλον, για να δημιουργηθεί Τέχνη;
Υπάρχουν όρια στην προώθηση της Τέχνης;
Πρέπει τα όρια να καθορίζονται από την κοινωνική ευαισθησία;
Μήπως τα όρια στην Τέχνη εμποδίζουν την ελευθερία έκφρασης, δημιουργίας, σκέψης και διακίνησης ιδεών και αποτελούν λογοκρισία, η οποία δεν έχει θέση σε μια ελεύθερη κοινωνία;
Σενάριο-Σκηνοθεσία:
Ruben Östlund (Ρούμπεν Έστλουντ, Σουηδός, γεννήθηκε Απρίλιο 1974)
Ηθοποιοί:
Claes Bang ως Christian
Elisabeth Moss ως Anne
Dominic West ως Julian
Terry Notary ως Oleg
και άλλοι (εξίσου καλοί)
Ruben Östlund (Ρούμπεν Έστλουντ, Σουηδός, γεννήθηκε Απρίλιο 1974)
Ηθοποιοί:
Claes Bang ως Christian
Elisabeth Moss ως Anne
Dominic West ως Julian
Terry Notary ως Oleg
και άλλοι (εξίσου καλοί)
ΥΓ. Κατά τη διάρκεια της ταινίας, κάποιος δίπλα μου μουρμούριζε δυσαρεστημένος, αυτά που λένε ορισμένοι όταν κάτι δεν τους αρέσει, ή δεν το καταλαβαίνουν, ή το πιθανότερο τους σοκάρει, γιατί, όπως και να το κάνουμε, η αλήθεια είναι πικρή, πικρότατη... Καταλαβαίνω, λοιπόν, ότι κάποιοι θεατές σαν τον διπλανό μου ίσως υποστηρίξουν ότι πρόκειται για ταινία που αφορά σε περιορισμένο κοινό. Σ’ αυτό θα αντιτάξω, ότι η Τέχνη, όπως άλλωστε και η Ζωή, μάς αφορά όλους.
